Toverlantaarn - De Muis of de gestoorde nachtrust.

De Muis
of
De Gestoorde Nachtrust

Eene berijmde geschiedenis in twaalf tafereelen voor jong en oud

Vriend Sparrebeen ging strijk en zet Des avonds kwart voor tien naar bed, En, wat hem groot pleizier dan deed, Zijn vrouw was altijd ook gereed. Hij sliep steeds aan den rechterkant, En zij dus aan de linkerhand, En duurde 't zoo ook jaren voort, Nooit werd hun zoete rust verstoord; Als hij zijn Eva had gekust, Zei zij: ‘Nacht Spar, slaap nu gerust En strek je beentjes, lieve guit, Maar recht toe tot den morgen uit’, - En verder werd, na 't kort gebed, Door d'een op d'ander niet gelet. Maar in een slapeloozen nacht, Terwijl de vrouw aan 't huiswerk dacht, Daar hoort ze plotseling gedruisch; Ze luistert, zoekt - een grijze muis Heeft zich, o gruwel! onversaagd In 't vreedzaam slaapvertrek gewaagd. En Eva beefde en gilde luid: ‘O Vader Spar! spring haastig uit Het bed, want, Heer, wat bitter kruis! Er is een ondier in ons huis.’	Zo begint, na een tamelijk langdradig en vervelend voorwoord, het nachtelijk avontuur van Vriend Sparrebeen en zijn vrouw. De oorspronkelijk bron van deze opmerkelijke geschiedenis is het verhaal 'Die Maus oder Die gestörte Nachtruhe', uit: 'Drei Bilderbogen und ihre Entwürfe', geschreven en geïllustreerd door de Duitse dichter/tekenaar Wilhelm Busch (1860). De Nederlandse versie verscheen als 'De muis of De Gestoorde Nachtrust' in een aantal verschillende uitvoeringen, meestal in dichtvorm; een enkele keer ook als verhaal. De tekst in dichtvorm is van Braga Jr. De tekeningen waren soms van of naar Wilhelm Busch; een bekende uitgave bevat 12 paginagrote platen met zwarte silhouettekeningen van P. van Geldrop (afb. links). Het boek verscheen voor het eerst in 1864.

Wellicht de meest bekende serie lantaarnplaten over het avontuur van Meneer Sparrebeen en zijn vrouw Eva, in het Engels meestal eenvoudigjes Mr. en Mrs. Brown genoemd, is die uit de Primus Junior Lecturers Series, nummer 510. In een set van acht platen zijn hun strubbelingen met de muis weergegeven. De platen zijn voorzien van 'ingebouwde' tekststroken, hetgeen toevoeging van een losse, gedrukte tekst overbodig maakt.

Primus Junior Lecturers' Series, nr. 510.	Meneer de Bruin en zijn vrouw worden gewekt door een muis.	Ze zetten beiden de achtervolging in.

De muis verstopt zich in de nachtmuts van Meneer de Bruin.	'Ik heb hem te pakken.' zei De Bruin.	'Vergeet het maar.' zei de muis.

'Hou hem een minuutje in bedwang.' zei Meneer de Bruin,	Wel heb ik me daar ooit..........	Aan het eind van het verhaal wenst ons muisje hen een goede nacht!

Een serie lantaarnplaten die daar heel sterk op lijkt (wie heeft wie gekopieerd?) is de onderstaande. Primus bracht zijn series altijd uit als een set van acht platen of, bij langere verhalen, een veelvoud daarvan. Onderstaande serie bevat twaalf platen; de nrs 2, 4, 6 en 9 zijn aan het verhaal toegevoegd (of bij Primus weggelaten). Opvallend is dat in beide series dezelfde merkwaardige fout voorkomt. In allebei de series staat het bed aanvankelijk aan de rechterkant van de kamer. Op de volgende platen bevindt het bed zich opeens aan de andere kant van het raam. Bij de tweede set kan deze fout nog worden gecorrigeerd door de plaat in spiegelbeeld te vertonen; bij de Primusset is dit niet mogelijk vanwege de tekststrook in beeld.

Onderstaande set van twaalf toverlantaarnplaten is gemaakt door Walter Tyler, Engeland. In deze serie platen krijgen de heer en mevrouw Brown een voornaam, namelijk Tom en Maria. De afmetingen zijn 8.2 x 8.2 cm. Hiernaast en hieronder de originele bijbehorende teksten (readings).




Hierboven zijn slechts vier van de twaalf platen uit een set afgebeeld omdat de afbeeldingen hetzelfde zijn als de afbeeldingen van de zwart/wit platen hieronder. Dezelfde serie is dus verschenen in zowel een zwart/witte, als een ingekleurde versie. Deze platen zijn ook weer duidelijk geïnspireerd door de tekeningen van Wilhelm Busch. De fabrikant is Wrench & Son, Engeland.




Fabrikant van deze serie: York & Son, Engeland.
		1. Their midnight slumbers are disturbed by a mouse	2. Brown commences the attack

		3. Why don't you stop him	4. The chase becomes more exciting

5. The mouse retreats into Brown's night-cap	6. Ha! ha! we have him safe at last	7. They bear him in triumph to a tub	8. But unfortunately forgot there was a hole in it

9. Softly, we shall have him yet	10. But, when caught, is not so easily shaken off	11. Final leap and downfall of Mr and Mrs Brown	12. Mr and Mrs Brown, I wish you good morning


De afbeeldingen op deze langwerpige glazen lantaarnplaten zijn duidelijk gemaakt naar de originele illustraties van Wilhelm Bush. Helaas ontbreekt plaat nummer 3 met de afbeeldingen 7,8 en 9.
Op de volgende pagina vindt u de volledige tekst uit het boek van Braga Jr., die tijdens een vertoning van de lantaarnplaten door de lantaarnist kon en kan worden gedeclameerd. De originele Engelstalige tekst bij de platen (Reading) vindt u hier.