Toverlantaarn - Driedimensionaal Deel 1.

deel 1.

	Het bekijken van stereofoto's was een populaire bezigheid in de huiskamers van de negentiende eeuw. We kunnen het vergelijken met de rol die de televisie in onze dagen vervult. De stereoscoop werd in 1838 uitgevonden door Sir Charles Wheatstone, de beroemde Engelse wetenschapper. Hij beweerde dat wij diepte kunnen waarnemen doordat onze ogen twee verschillende beelden zien, die door onze hersenen worden samengevoegd. De instrumenten die hij maakte om deze theorie te bewijzen waren groot en log omdat de stereoparen werden bekeken met behulp van spiegels. De eerste verbetering werd uitgevoerd in 1849 door Sir David Brewster, die niet alleen de spiegels afschafte, maar ook de afbeeldingen vergrootte met lenzen. Het was Oliver Wendell Holmes die dit doosvormige model terugbracht tot een soort 'tot op het bot uitgekleed' model, dat spoedig de standaard werd. Vanwege de verwantschap met de toverlantaarn heeft vrijwel iedere verzamelaar van toverlantaarns wel één of meerdere stereoscopen in zijn verzameling.
Ook het laten ronddraaien van een voorwerp kan de illusie van diepte geven. (Kinematograaf. Fabrikant Gebrüder Bing, Neurenberg, ca 1913. Animatie gemaakt door de webmaster.)
Stereoscoop van Wheatstone. Het vroegste type stereoscoop gebruikte een paar spiegels die in hoeken van 45 graden ten opzichte van de ogen van de gebruiker waren opgesteld en elk een afbeelding reflecteerden die zich opzij daarvan bevond. Deze opstelling toonde aan dat wanneer twee beelden die linkeroog- en rechteroogaanzichten van hetzelfde object simuleren, zo worden gepresenteerd dat elk oog alleen het beeld ziet dat daarvoor gemaakt is, maar schijnbaar op dezelfde plek, zullen de hersenen de twee samenvoegen en accepteren als een weergave van een driedimensionaal object. De stereoscoop van Wheatstone werd geïntroduceerd in het jaar voordat het eerste praktische fotografische proces beschikbaar kwam, dus werden er tekeningen gebruikt. Dit type stereoscoop heeft het voordeel dat de twee afbeeldingen desgewenst erg groot kunnen zijn.



Brewster stereoscoop. Hoewel David Brewster niet de uitvinder was van de stereoscoop, was hij wel degene die het idee had lenzen te gebruiken voor het verenigen van de ongelijksoortige afbeeldingen, en daarom kunnen we de lensgebaseerde stereoscopen gerust als zijn uitvinding beschouwen. Dit maakte het mogelijk de apparaten kleiner te maken en creëerde draagbare apparaten die bekend werden onder de naam Brewster Stereoscopes. Brewster kon in Groot-Brittannië geen instrumentmaker vinden die zijn ontwerp kon uitvoeren, dus bracht hij het naar Frankrijk waar de stereoscoop werd verbeterd door Jules Duboscq die stereoscopen en stereoscopische daguerreotypieën maakte. Een beroemde foto van Koningin Victoria die werd getoond op The Great Exhibition was het begin van een echte 3D-industrie en er werden 250.000 stereoscopen geproduceerd en ook werden een groot aantal stereoviews, stereokaarten, stereoparen of stereo-opnamen in korte tijd verkocht. Stereografen werden de hele wereld rondgestuurd om de views voor het nieuwe medium vast te leggen en de vraag naar 3D te voeden. Deze Brewster stereoscoop is gemaakt van esdoorn met bakelieten en metalen onderdelen en een wit matglas raam en is gemaakt om glazen stereodia's mee te bekijken. Dit model heeft een knop aan de zijkant waarmee de kijker kan worden scherpgesteld. Er is een koperen plaatje met de naam van de fabrikant "Unis France Stereoscope Paris" voorop de kijker bevestigd.

Holmes stereoscoop (ca 1861). Een kijkgedeelte met een kap, uitgerust met twee prismatische halve lenzen, een houder voor de kaarten en een handvat om het geheel vast te houden. Doordat zij goedkoop, makkelijk in het gebruik en efficiënt was, vond deze kijker snel zijn weg naar vrijwel ieder huisgezin. Een groot aantal fabrikanten maakte stereofotokaarten (stereogrammen) en stereoscopen. Fotograven werden erop uitgestuurd naar alle delen van de wereld om befaamde bezienswaardigheden en gebeurtenissen vast te leggen in stereo. "Bekijk de wereld vanuit je zitkamer!", is slechts een van de vele reclame-slogans uit die tijd.

		Natuurlijk werden ook andere onderwerpen uitgebeeld op de kaarten, zoals verhalen, de natuur en, hoe kan het ook anders, erotische taferelen.

		Erotisch? Dame die trots haar onderbroek toont? Op de achtergrond een toverlantaarn. Veel opwindender.
Blikken reclame-stereokijkertje van Monopol-Thee, Rotterdam.
	Rond 1910 brachten veel fabrikanten van levensmiddelen als thee, koffie en cacao, kleine, opvouwbare blikken stereokijkertjes uit. Ze waren niet duur, maar om de bijbehorende plaatjes te verkrijgen moest je veel, heel veel koffie, cacao en dergelijke drinken of eten. De kijkertjes lijken zoveel op elkaar dat ze vermoedelijk uit dezelfde fabriek kwamen. Bekende kijkertjes zijn die van De Jong Cacao, Tieleman en Dros, Dobbelmann, Imperial (USA) en Kis-Me kauwgum. Afmetingen doosje: 15,5 x 8 cm, afmetingen kijker: 11 x 8 cm.



Reclame voor Monopol-thee. Deze reclamefilm uit 1919 begint met het voorstellen van de toneelspelers. Als ze aan de lunchtafel zitten ontstaat er enige opwinding over een pakje thee dat door één van de mannen is meegenomen. Het dienstmeisje zet meteen een pot thee en de drank laat de gemoederen bedaren. De film sluit af met een titelkaart: 'De vrede is hersteld door Monopol-thee'. (bron: Eye Filmmuseum)

Er werden ook grotere kijkers gemaakt, soms zo groot als een meubelstuk, waarin wel vijftig of meer stereofoto's konden worden opgeslagen en bekeken.
ICA - Multiplaszt. Het apparaat kan 300 glazen stereo platen herbergen, verdeeld over twaalf aluminium bakjes in de onderkast. Deze kunnen elk 25 platen bevatten. Voor het plaatsen of verwisselen van een gevuld bakje moet de voorkant van het apparaat worden geopend. Door het omlaag drukken van een grote hendel aan de zijkant wordt steeds opnieuw een andere plaat zichtbaar gemaakt.

Deze 3D fotokaart is gemaakt door Universal View Co., William H. Rau, Publisher. De titel is "Papa, I like Pictures." (Papa, ik vind platen mooi). Een klein meisje houdt een glazen toverlantaarnplaat hoog in de lucht om hem te bekijken. Er liggen meer platen op haar schoot en naast haar op de grond.

De Stereo Realist is een stereocamera die van 1947 tot 1971 werd geproduceerd door de David White Company. Het was de populairste 35 mm stereocamera ooit gemaakt en startte het tijdperk van de populaire stereofotografie van het midden van de 20e eeuw. In augustus 2010 kondigde Fujifilm de W3 aan, een nieuwe stereoscopische digitale 3D-compacte 'point-and-shoot' camera met de mogelijkheid om zowel 3D-beelden als video's te maken. De niet-commerciële stereofoto's op deze pagina zijn gemaakt door de webmaster met deze camera en het computerprogramma Stereo Photo Maker.	Het is overigens ook heel goed mogelijk met een gewone camera stereofoto's te maken van stilstaande objecten door twee foto's na elkaar te nemen met een horizontale verschuiving van circa 6 cm. Handige knutselaars, zoals de webmaster, kunnen hiervoor zelf een hulpstukje maken.

STEREOPHOT

Een commerciële uitvoering van een hulpstuk voor het maken van stereofoto's met één fotocamera. Compleet met handleiding en origineel kartonnen doosje.

Duits fabrikaat. Het werd verkocht voor 4,30 Mark.

Anaglief

Andere technieken voor het weergeven van 3D-afbeeldingen gebruiken een enkele afbeelding die alle informatie bevat om het volledige driedimensionale beeld te reconstrueren. De meest gebruikte methode is de anaglief, die alleen kan worden bekeken door middel van een bril met een rood en een groen of blauw glas. Uit het linker beeld zijn de groene en blauwe kleuren verwijderd, waardoor alleen een puur rood beeld overblijft, terwijl uit het rechter beeld de rode kleur is verwijderd. De twee beelden zijn over elkaar samengevoegd tot één afbeelding met de karakteristieke rode en blauw/groene 'schaduwen' om de voorwerpen heen. De rode en blauwe glazen in de bril zorgen er voor dat de ogen de twee oorspronkelijke componenten ziet, die dan door de hersenen weer worden gecombineerd tot een 3D-beeld.

Afhankelijk van de manier van monteren kan een afgebeeld voorwerp zich achter, in of voor een schijnraam bevinden. De toverlantaarn in het anaglief hierboven lijkt uit het schijnraam naar voren te komen, de huiskamer in. Bij de stereokaart hieronder bevind de lantaarn zich achter het schijnraam.

Stereogram Stereopaar naast elkaar	Er zijn verschillende manieren om naast elkaar geplaatste 3D foto's te bekijken. De afgedrukte foto's kunnen worden bekeken in een huiskamerviewer, zoals de Holmes kijker. (Nog veel van in omloop.) Met enige oefening slagen de meeste mensen er ook wel in om de foto's zonder viewer te bekijken, gewoon door enige tijd naar de twee afbeeldingen te staren. Er verschijnt dan in het midden een 3D afbeelding, geflankeerd door het linker en het rechter beeld.
	Download een versie die u kunt afdrukken door op de kaart te klikken. 1.5 MB, ca 9 x 18 cm.
		Meer 3D.....