Toverlantaarn - Jane Conquest 1.

De Nacht waarin Sjaan Kwest de Klok liet luiden.
(How Jane Conquest rang the Bell - een kerstverhaal)

Series lantaarnplaten met levende modellen (Life Model Slides) werden geproduceerd in de periode tussen de jaren 1870 en de Eerste Wereldoorlog. Voor deze lantaarnplaten werden gekostumeerde modellen gebruikt, die op een toneel of op diverse locaties werden gefotografeerd. De platen illustreerden volksverhalen, liedjes en andere teksten. De melodramatische verhalen werden vaak in dichtvorm gebracht. Deze bekende voorbeeldserie vertelt de geschiedenis van een vrouw die voor een verschrikkelijk dilemma wordt geplaatst: thuis te blijven bij haar kindje dat doodziek in zijn wiegje ligt, of het huis te verlaten om te proberen de bemanning van een schip dat in brand staat, te redden. Het verhaal is gebaseerd op een gedicht van James Milne of Newcastle.
Jane Conquest. Een serie van 17 gewone lantaarnplaten plus een speciale effectplaat met een engel die over de platen #4 en #16 geprojecteerd werd met behulp van een dubbele toverlantaarn. De set werd gemaakt door York & Son, London, in een tweetal verschillende uitvoeringen. De Ivens-catalogus van lantaarnplaten waarschuwt: “This set being different to the old, purchasers are requested to be particular in stating which they require, when ordering single slides to replace damaged ones. Set 17 for double. Set 18, Single Lantern.” Er zijn ook sterk gelijkende series uitgegeven door andere producenten van lantaarnplaten.
In het duister klinkt de stem van een man die de eerste strofen van een gedicht voordraagt. Het gedicht gaat over Jane Conquest, het werd geschreven door James Milne uit Newcastle en werd oorspronkelijk gepubliceerd in het tijdschrift The Methodist Family:

'Het was weer bijna Kerstmis, een hele tijd geleên...' 'Twas about the time of Christmas and many years ago, When the sky was black with wrath and rack, and the earth was white with snow, When loudly rang the tumult of winds and waves at strife, In her house by the sea with her child on her knee, sat Harry Conquest's wife.'	Bij deze woorden gaat het gordijn omhoog en wordt de figuur onthuld van Jane Conquest, een struise jonge vrouw met scherpe gelaatstrekken, een rode omslagdoek om haar hals geslagen, die met haar zieke kind op schoot zit voor een uitgedoofde open haard. Het venster van de eenvoudige visserswoning is voorzien van een ruitvormig latwerk. De geluiden van een woedende storm, dan weer afnemend, dan weer in kracht toenemend, overschreeuwen bijna de stem van de verteller en een huiveringwekkende kreet in de verte.	Het venster wordt rood gekleurd door de flikkerende reflectie van een hevig vuur en op de volgende plaat zien we Jane snel naar het raam toe lopen.

De muur van het huisje verdwijnt en onthult een brandend schip, niet ver van de winterse kust. Jane is de enige getuige van dit vreselijke visioen, de enige dorpsbewoner die in staat is de wanhopige kreten van de slachtoffers te horen.	Op de volgende plaat valt zij op haar knieën en bidt om kracht en een ingeving waarmee zij de zeelieden zou kunnen redden. De melodie van 'Blijf bij mij Heer' klinkt uit een harmonium en een engel verschijnt naast het wiegje van haar stervende kind. Jane draagt de zorg voor het kleine jongetje over aan de hemelse verschijning, staat op en stapt onverwijld de bevroren nacht in.	Zij vecht zich een weg door de verblindende sneeuw en bereikt uiteindelijk het kerkje bovenop de steile rots aan zee, boven het brandende vaartuig (twee spectaculaire platen waarop de nietige gestalte van de heldin te zien is; eerst in een uitgestrekt, bedreigend, wit landschap........

.......en daarna hoog op de rots bij het kerkje, waar de winterse vlakte onnatuurlijk verlicht wordt door de oplaaiende vurig rood en oranjegeel gekleurde vlammen van het brandende schip op de woedende zee).	Niet in staat de zware deur te openen, klimt Jane door een vensterraam, bereikt de klokkentoren en grijpt het touw, 'haar enige houvast'.	Het doordringende geluid van een echte kerkklok verdoofd het geboeide publiek. De klok blijft luiden totdat.......

...... de afbeelding van een reddingsboot die zich door de branding worstelt, laat zien dat er hulp onderweg is, waarna de verteller de toeschouwers verzekert dat 'de redders alle hindernissen overwonnen en dat zij het wrak bereikten en de onfortuinlijke bemanning wisten te redden. ´O´ercame each check and reached the wreck and saved the hapless crew.'	Maar wat gebeurde er ondertussen met de luidster in de klokkentoren? Zij ligt bewegingloos en koud op de stenen vloer, het touw van de kerkklok nog in haar bevroren hand geklemd. Inmiddels gaat Harry Conquest, die zich door een eigenaardig toeval onder degenen bevond die uit het brandende schip gered werden, zwak en uitgeput op weg naar zijn huis. Zijn kleren zijn verschroeid en gescheurd. Zo bereikt hij het ingesneeuwde huisje.	Er brandt geen licht, geen vuur en er is geen vrouw om hem te verwelkomen.

De arme Harry zakt in elkaar naast de uitgedoofde haard en zijn stervende zoontje.	Het decor verandert geleidelijk in het interieur van de klokkentoren, waar we zien hoe de statige figuur van de koster, zijn gezicht verborgen achter een weelderige baardgroei, zich buigt over het bewusteloze lichaam van onze Jane.	De koster brengt haar weer tot leven en leidt haar naar haar huis, waar zij hevig verbaasd en natuurlijk dolblij is wanneer zij daar haar echtgenoot aantreft 'veilig en gered door de dappere daad van zijn vrouw die vertrouwen had in de Hemelse krachten'.
		'En dit is nu het kerstverhaal dat nog steeds door de kinderen vertelt wordt over wat Jane zag in die vreselijke nacht en hoe zij de klok liet luiden.' De teksten bij de afbeeldingen zijn van Olive Cook, Movement in two Dimensions. London, Hutchinson, 1963. (vertaling Henc de Roo) Op de volgende pagina's vindt u zowel het oorspronkelijke gedicht van James Milne met een 'ruwe' vertaling in het Nederlands, als een 'draaiboek' voor een lantaarn- of toneelvoorstelling (dank zij The Magic Lantern Society U.K.) Dit 'draaiboek' is vertaald in het Nederlands door de webmaster. Ook de oorspronkelijke Engelstalige versie kunt u hier bekijken.
Terwijl man en vrouw elkaar omarmen zien wij hoe het kindje dat Jane al bijna dood had achtergelaten, rustig ligt te slapen met een glimlachje op het gezicht en een gezonde kleur.	Weer zien we de engel verschijnen achter het wiegje. Het doek valt terwijl de verteller de laatste woorden van het gedicht uitspreekt:


Drie zwart/wit uitvoeringen van enkele gekleurde platen uit de serie lantaarnplaten hierboven.

	Bovenstaande set lantaarnplaten werd uitgegeven als een set van zowel vierkante platen van 8,2 x 8,2 cm, als van dezelfde platen gemonteerd in een houten frame.
Tot slot nog een paar platen uit dezelfde serie, nu uitgegeven door W.C Hughes, Londen. Merk op dat bij de twee platen waarop de engel verschijnt in dit geval de engel reeds aanwezig is en dus niet verschijnt met behulp van een tweede effectplaat. Vaak werden series met dergelijke effecten uitgebracht in twee versies, één met een losse effectplaat van b.v. een engel, die gebruikt kon worden met een biunial, en een versie met het effect op de plaat zelf, voor het gebruik met een enkelvoudige toverlantaarn. Er zijn ook verschillen in de nummering van de platen.



	Het engel-effect bij de serie van York & Son.
'And this is the Christmas story that still the children tell Of the fearful sight that winter night and the ringing of the bell.'
Meer over Jane......