De aap die een voorstelling met de toverlantaarn geeft

Een fabel van Jean-Pierre Claris de Florian
(1755-1794)
 

Een Frans luciferdoosjes-etiket uit een grote serie van misschien wel 50 verschillende doosjes. Elk etiket is voorzien van de titel en een afbeelding van een fabel van Jean de la Fontaine of van Florian. Het merk van de lucifers is SEITA (ca. 1955).

Messieurs les beaux esprits dont la prose et les vers
Sont d'un style pompeux et toujours admirable,
Mais que l'on n'entend point, écoutez cette fable,
Et tâchez de devenir clairs.

Un homme qui montrait la lanterne magique
Avait un singe dont les tours
Attiraient chez lui grand concours :
Jacqueau, c'était son nom, sur la corde élastique
Dansait et voltigeait au mieux,
Puis faisait le saut périlleux,
Et puis sur un cordon, sans que rien le soutienne,
Le corps droit, fixe, d'à-plomb,
Notre Jacqueau fait tout du long
L'exercice à la prussienne.

Un jour qu'au cabaret son maître était resté
(C'était, je pense, un jour de fête),
Notre singe en liberté
Veut faire un coup de sa tête.
Il s'en va rassembler les divers animaux
Qu'il peut rencontrer dans la ville;
Chiens, chats, poulets, dindons, pourceaux,
Arrivent bientôt à la file.

Entrez, entrez, messieurs, criait notre Jacqueau;
C'est ici, c'est ici qu'un spectacle nouveau
Vous charmera gratis : oui, messieurs, à la porte
On ne prend point d'argent, je fais tout pour l'honneur.
À ces mots, chaque spectateur
Va se placer, et l'on apporte
La lanterne magique ; on ferme les volets,
Et, par un discours fait exprès,
Jacqueau prépare l'auditoire.
Ce morceau vraiment oratoire
Fit bâiller, mais on applaudit.
Content de son succès, notre singe saisit
Un verre peint qu'il met dans sa lanterne.
Il sait comment on le gouverne,
Et crie en le poussant : est-il rien de pareil?
Messieurs, vous voyez le soleil,
Ses rayons et toute sa gloire.
Voici présentement la lune ; et puis l'histoire
D'Adam, d'Ève et des animaux...
Voyez, messieurs, comme ils sont beaux!
Voyez la naissance du monde ;
Voyez... les spectateurs, dans une nuit profonde,
Écarquillaient leurs yeux et ne pouvaient rien voir;
L'appartement, le mur, tout était noir.

Ma foi, disait un chat, de toutes les merveilles
Dont il étourdit nos oreilles,
Le fait est que je ne vois rien.
Ni moi non plus, disait un chien.
Moi, disait un dindon, je vois bien quelque chose;
Mais je ne sais pour quelle cause
Je ne distingue pas très bien.

Pendant tous ces discours, le Cicéron moderne
Parlait éloquemment et ne se lassait point.
Il n'avait oublié qu'un point,
C'était d'éclairer sa lanterne.

Franse zilveren vingerhoed uit ca. 1850 met de afbeelding van 'le Singe'.
Voor meer informatie: Tussen Kunst en Kitsch.

" Plaisir d'amour ne dure qu'un moment très court
Chagrin d'amour dure toute la vie "

Wie zou vandaag de dag nog weten dat de auteur van "Plaisir d'amour", het lied dat over de hele wereld bekendheid kreeg, niemand minder is dan de Franse fabeldichter Florian?

De aap die een voorstelling met de toverlantaarn geeft

Geletterde heren, wier proza en gedichten
hoogdravend van stijl zijn en altijd zeer bewonderenswaardig,
maar toch door niemand worden beluisterd,
hoort deze fabel aan en tracht wat helderder te worden.

Een man die toverlantaarnvoorstellingen gaf
bezat een aap wiens kunstjes
altijd voor een grote toeloop zorgden:
Jaco, zo heette hij, danste en deed de allerbeste kunstjes
Vervolgens maakte hij een salto mortale,
en daarna exerceerde onze Jaco op het koord, zonder enige ondersteuning, net als de Pruisen:
de romp gestrekt, sta stil, en in de houding.

Toen op een dag zijn meester was achtergebleven in de herberg
(ik denk dat het een feestdag was),
wilde onze aap, die nu vrij was, een plotselinge inval uitvoeren.
Hij ging de verschillende dieren
die hij tegenkwam in de stad om zich heen verzamelen;
Honden, katten, kippen, kalkoenen en zwijnen
kwamen weldra in een lange rij aangelopen.

Heren, kom binnen, kom binnen, riep onze Jaco;
Laat u hier gratis bekoren door een nieuw schouwspel:
Ja mijne heren, ik neem bij de deur
beslist geen geld aan, ik doe het alleen om de eer.
Bij deze woorden zocht elke toeschouwer
een plaats op en men bracht hem
de toverlantaarn; men sloot de luiken voor de ramen
en met een zeer breedvoerige toespraak
bereidde Jaco zijn toehoorders voor.
Dit stukje ware redenaarskunst
wekte wel gegeeuw op, maar men applaudisseerde.
Tevreden met zijn succes greep onze aap een beschilderd stuk glas en stopte dat in zijn lantaarn.
Hij wist hoe hij het bedienen moest
en riep terwijl hij het glas verschoof: bestaat er nu iets soortgelijks?
Heren, u ziet hier de zon met zijn stralen in al zijn pracht,
zie hier zo dadelijk de maan en daarna het verhaal
van Adam en van Eva en van de dieren…
Kijk maar heren, wat zijn ze mooi!
Zie hier het ontstaan van de wereld;
Zie hier… de toeschouwers die in het pikkedonker zaten
sperden hun ogen open maar ze konden niets zien;
Het vertrek, de muur, alles was zwart.

Tsja, zei een kat, van al die wonderen
waarover hij ons de oren van het hoofd praat
kan ik in feite helemaal niets zien.
Ik ook niet, zei een hond.
En ik, zei een kalkoen, ik zie wel iets,
maar, ik weet niet wat de oorzaak is,
ik kan het niet goed onderscheiden.

Door al dit geklets heen praatte de moderne Cicero
welsprekend en zonder vermoeid te worden door.
Hij was slechts één ding vergeten:
Het licht in zijn lantaren aan te steken.

vertaling: Henc R.A. de Roo

Twee illustraties uit LES MEILLEURES FABLES DE FLORIAN, uitgegeven door Technique du Livre, ca. 1930. Geïllustreerd door R. Perrette. Afmetingen van het boek: 27 x 18,5 cm.
 

Nog een Franse trade card met de afbeelding van een tafereeltje uit de fabel van Florian.