Toverlantaarn - Wat is een Luikerwaal?

Ja.......,
wat is nou toch
in hemelsnaam een Luikerwaal?

Klik op de afbeelding hierboven wanneer u wilt horen hoe zijn naam wordt uitgesproken
(werkt niet met iedere browser).

Aanvankelijk werd de toverlantaarn vooral gebruikt door wetenschappers, maar al snel zagen allerlei andere lieden er een goede broodwinning in. Bijvoorbeeld de Luikerwalen, afkomstig uit Wallonië (Luikerwaal= Luik + Wallonië). Toen de regering hen verboden had nog langer door het land te trekken met het dodelijke gif waarmee zij ratten plachten te bestrijden, zochten en vonden zij een andere nering in het geven van voorstellingen met de toverlantaarn voor 'de gewone man'. Ze sjouwden stad en land af voor het vertonen van hun kunsten op kermissen, in kroegen en op jaarmarkten. De toverlantaarn met bijbehorende lantaarnplaten, die zij op hun rug meedroegen, hadden zij meestal zelf vervaardigd.

De afbeelding van de rondtrekkende lantaarnist die vele jaren later in een enigszins aangepaste vorm als logo zou gaan dienen voor de website 'de Luikerwaal', verscheen oorspronkelijk in zwart/wit op de titelpagina van het boek 'D'apres Nature' (Naar de natuur) van Paul Gavarni (ca 1840).

Gavarni was het pseudoniem van Sulpice Guillaume Chevalier (1804–1866), een Franse karikaturist die werd geboren in Parijs. Hij werkte aanvankelijk als technisch tekenaar, maar richtte zich al snel op zijn ware bestemming als cartoonist.

Visitekaartje, al vanaf 1998 in gebruik. Titelpagina van het boek "D'apres Nature" van Gavarni. Paul Gavarni (1804–1866)
Hoe klonk dat Luikerwaals? Mr. Jacob van Lennep beschrijft in het verhaal 'Over drie groote en miskende stadsgenooten' hoe Laurens, een echte Luikerwaal, een voorstelling met de toverlantaarn gaf: „Ier selje nau kom te sien die alkemeene sontvloet. Daar ebje die arke Noë: Daar ebje die beeste, die kaan in de ark twee an twee. Daar ebje twee kanse, twee an twee, daar ebje twee eend: daar ebje ram en skaap: daar ebje twee farke, twee an twee: daar ebje os en koei: mijn kroote kameraten, twee olikante - ik verspreke mij - twee olifante.” - N.B. deze verspreking, waarop wij altijd voorbereid waren, veroorzaakte telkenreize dezelfde vroolijkheid. „Daar ebje Noë en sijn famielje, die drijven die beeste na die ark. Daar ebje die alkemeen sontvloet! daar ebje moeder met kindj’ - en kindj’ met moeder! - Kijk die kwaai jonk, die leit niet sijn bloote b.... in ’t water. - Herr-Rtt! weer op een andere kane bier! Hê, hê, hê, Juffrouw!” „Ier ebje nou die kroote Turk, die sal een klas wijn drink op die kesontheid van die eer en die daam. Messieurs et Mesdames, j’ai l’honneur de boire à votre santé. Nok eens! - nok eens! - nok eens! - ier ebje die oude frou, die die appele verkoop. - Ok froutje lief! een appeltje assebies.”