De man die een muis opat

De man die een levende muis opat

(of misschien zelfs een rat.)

In de jaren dat de toverlantaarn in gebruik was, zijn heel veel mechanische, bewegende lantaarnplaten vervaardigd. Zij waren voorzien van schuivende glazen, hefbomen, slingers, raderwerkjes en andere voorzieningen die het mogelijk maakten de vertoonde plaatjes schijnbaar tot leven te wekken en te laten bewegen. Verreweg de meest populaire bewegende toverlantaarnplaat in de negentiende eeuw was de 'Man eating Rats', de man die ratten opeet (of muizen). De slapende man die een levende muis (of rat) consumeerde werd een echte klassieker en werd in heel wat verschillende versies uitgebracht, zowel in 'tandwiel met slinger'-, als in schuifplaat uitvoeringen. Het publiek genoot van de voorstellingen, compleet met de vereiste snurk- en ronk- en smakgeluiden en nam daar vaak aan deel door met de slaper mee te snurken of door de geconsumeerde ratten te tellen.

In de goedkopere versies met een enkelvoudige schuifplaat eet de man slechts één rat op. Bij de meer luxueuze versies is de rat, of zijn de ratten, geschilderd op een ronddraaiende schijfvormige plaat onder de afbeelding van de man; dit geeft de impressie van een nooit eindigende stroom van ratten of muizen.

Volgens het blad 'The Engineer' was de Engelse schilder van lantaarnplaten C. Constant de man die 'zichzelf onsterfelijk heeft gemaakt met het schilderen van het origineel van de wereldberoemde plaat van de slapende man die ratten doorslikte.'

De voorstellingen zijn ook nu nog favoriet bij kinderen (van alle leeftijden!).

Deze enkelvoudige schuifplaat is de meest eenvoudige uitvoering van dit effect. Hierbij wordt simpelweg een glas met de afbeelding van de muis over het glas met de afbeelding van de slapende man geschoven.

Een al weer wat ingewikkeldere uitvoering bestaat uit een houten raamwerk met drie glazen. Het hoofdglas is vast aangebracht en laat een slapende man zien met een geopende mond, liggend in zijn bed. Aan de ene kant van de plaat bevindt zich een kantelbaar glas met de onderkaak. Door dit glas op en neer te bewegen lijkt het alsof de man zijn mond herhaaldelijk opent en sluit.

Aan de andere kant bevindt zich een schuivend glas waarop de muis is geschilderd. Door dit glas te verschuiven ontstaat de indruk dat de muis over het bed loopt en uiteindelijk in de mond verdwijnt. De bijbehorende geluidseffecten, gesnurk, gerochel en gesmak, moeten door de lantaarnist zelf worden toegevoegd. Afmetingen: 25 cm x 11.5 cm.
Dit is wat de lantaarnist bij het vertonen van bovenstaande plaat vertelde:

Meneer Snurk lag heerlijk te slapen. Hij had de hele dag hard gewerkt en genoot nu van een welverdiende rust. De oude Snurk deed zijn naam eer aan: de hele nacht viel zijn bebaarde kaak open wanneer hij diep inademde en sloot zich weer wanneer hij krachtig uitademde en iedere keer ging dit vergezeld van een luid, doordringend geluid. Snurk........ poeh...... snurk......... poeh......... En dat ging dan de hele nacht zo door!

Ik veronderstel dat dat de reden was dat mevrouw Snurk niet naast hem in bed lag. Zij was al jaren geleden naar de logeerkamer verhuisd. Toch was meneer Snurk niet alleen in zijn slaapkamer. Een zwak piepend geluid vermengde zich met zijn luide gesnurk. Plotseling sprong een nieuwsgierige muis op de dekens van zijn bed. Het diertje besloot zich wat dichter bij het bewegende hoofd van meneer Snurk te wagen om te onderzoeken waar dat irritante geluid nou toch vandaan kwam. Dit nu was, naar zal blijken, een grote vergissing.

Voorzichtig, wat aarzelend nog, naderde het muisje de bron van het lawaai. Snurk........ poeh...... snurk......... poeh.........

Juist op het moment dat het beestje vlak bij de grote mond was, opende deze zich en met een diepe inademing werd het overmoedige muisje in de richting van de wijd openstaande kaken van de man gezogen.

Het arme schepsel verdween tot en met zijn staartje in de opengesperde mond van de snurkende man. Meneer Snurk sloot zijn mond, slikte een paar keer, rochelde en smakte, en ging daarna gewoon verder met snurken. Hij heeft nooit geweten wat er die nacht gebeurd is.
	Tekst: Henc R.A. de Roo

Een nog luxueuze uitvoering van de muisetende man. Een combinatie van een enkelvoudige kantelende glasplaat voor het bedienen van de kaak, en een ronddraaiend glas dat werd bewogen door middel van een slinger met tandwieltje en een tandrad op de rand van de glazen schijf, voor het laten verschijnen en verdwijnen van de muis. Een gedeelte van de tocht van de muis is afgeschermd door de baard van de man, een deel van de tafel naast het bed, en een kamerjas op de vloer.



Door het draaien aan de slinger van deze plaat wordt een cirkelvormig glas, met daarop de geschilderde afbeelding van de muis, in het rond gedraaid. Dit geeft de indruk dat er steeds weer, keer op keer, een muis in de geopende mond van de man verdwijnt, waardoor dit verhaal zo mogelijk nog onsmakelijker wordt. (Let op de zwarte kamerjas op de voorgrond die de muis verbergt wanneer zij zich onder het bed bevindt.) Met behulp van een tweede glas kan de kaak van de man worden bewogen.
Hier zijn nog wat andere uitvoeringen van de muizen etende man.
Deze Engelse schuif-en-hefboom plaat werd vervaardigd door Newton & Co in Londen en is ongeveer 8 x 10 cm groot.

	Deze afbeelding laat zien dat er meestal in feite twee muizen in het spel waren. De tweede muis werd verborgen door de zwarte jas terwijl de eerste muis in beeld is. Hieronder een aantal andere manieren om de muis te verbergen terwijl hij zich niet bovenop het bed bevindt.

Illustratie uit de GRAPHIC, een geïllustreerd weekblad, gedateerd 23 februari 1889: Een toverlantaarnvoorstelling voor 1,150 arme en noodlijdende kinderen door de leden van de Fulham Liberal Club and Institute.

De rattenetende man was waarschijnlijk de meest populaire lantaarnprojectie aller tijden. Wanneer de toeschouwers het nog nooit eerder hadden gezien dan konden zij in hun opwinding letterlijk de zaal afbreken. Een pionierende lantaarnist beschreef zijn allereerste lantaarnshow in een dorpshuis, in de jaren 1850: Toen ik het beeld van een man die ratten inslikte op het scherm projecteerde, veroorzaakte dit een gestamp en geschreeuw dat je niet verwachtte van een beschaafd publiek. Het deed de balken van de vloer opveren en daardoor viel toevalligerwijs het schermframe om in de richting van de lantaarn. Er was een crash, het frame sloeg de lens uit de flens en de lantaarn omver. Nadat de rust was hersteld en het publiek was vertrokken, onderzocht ik het apparaat en kwam tot de conclusie dat de vijf shilling die ik ontving nauwelijks een kapotte condensor en een gedeukte lensvatting compenseerde.

		Cartoon in Punch, 27 maart 1918. Punch was in de 19e en 20e eeuw een Brits satirisch en humoristisch tijdschrift dat wereldberoemd is geworden door de vele maatschappijkritische cartoons die door het blad werden gepubliceerd. 'Het ontbreekt u toch echt een beetje aan tact, mijn beste dominee. Het vertonen van zo'n lantaarnplaat aan kinderen op een vleesloze dag!' Uit deze cartoon blijkt wel dat de muizeneter-plaat toentertijd alom bekend was.
Een variant op de muizenetende man is deze dubbele schuifplaat. Hier verorbert de snurkende man in zijn slaap nietsvermoedend een grote, dikke, enge spin! Het wiebelende glas bedient de kaak van de man, het schuivende glas laat de spin op zijn kussen kruipen. De plaat is gemaakt door Carpenter & Westley, Londen.

Nog een variant van de muizenetende man. Meneer Snurk ligt nu ook weer niet de hele dag op bed. Soms zit hij ook wel eens op een stoel. Maar ook dan slaapt en snurkt hij. En ook nu weten de muizen hem te vinden. Een wiebelend glas laat de onderkaak van de man open en dicht gaan; door aan de slinger te draaien komen de muizen tevoorschijn uit de mand.

	Was dit geen afschuwelijk verhaal? Ondanks alles wens ik u toch nog een GOEDE NACHT !!!
	Meer bewegende lantaarnplaten? Klik hier.