Toverlantaarn - Robinson Crusoe deel 1.

Robinson Crusoe
deel 1

Maar weinig ander boeken zijn in zoveel verschillende versies uitgebracht op toverlantaarnplaten, als de beroemde roman van Daniel Defoe, Robinson Crusoe (1719).

30 september 1659. Ik, arme en beklagenswaardige Robinson Crusoe, kwam, nadat ik schipbreuk had geleden tijdens een vreselijke storm op volle zee, aan op de kust van dat akelige roteiland dat ik het Eiland van de Wanhoop zou gaan noemen, terwijl de rest van de bemanning was verzopen, en ikzelf ook bijna de pijp uit was. De rest van de dag hield ik mij bezig me aan te passen aan de beroerde omstandigheden waarin ik was terecht gekomen. Ik had niks om te eten, had geen huis, kleren of een wapen en kon nergens heen. Het kon me eigenlijk niks schelen als de dood me meteen zou komen ophalen, dat was beter dan dat ik zou worden verscheurd door wilde beesten, vermoord zou worden door barbaarse inboorlingen, of om zou komen van de honger omdat ik niks te eten had. Toen de nacht inviel zocht ik een plaats om te slapen in een boom, zo bang was ik voor wilde dieren en ander gespuis. Het regende de hele nacht, maar ik mafte gewoon door alles heen. lantaarnplaat: herkomst onbekend.

Dit is wellicht een van de oudste series toverlantaarnplaten die gebruikt is als illustratie bij het verhaal van Robinson Crusoe. Het is een set van twaalf langwerpige, met de hand geschilderde, glazen stroken, waarvan drie platen hier worden afgebeeld. In heldere, primaire kleuren tegen een zwarte achtergrond worden een aantal taferelen afgebeeld die heel goed bij het verhaal van Robinson zouden kunnen passen, zoals de schipbreuk tijdens een hevig onweer (compleet met bliksemschichten), een man die aan boord van een wrak klimt en wat kisten vervoert op een vlot, de ontdekking van de voetafdruk in het zand en de behouden thuiskomst. Scènes als het vinden van de voetafdruk en het gebruik van een vlot werden in de 19e eeuw onmiddellijk herkend als behorend bij Robinson Crusoe.

Een iets andere versie van de oude lantaarnplaten hierboven.

	Franse chromolithografie voor de lampascoop en soortgelijke toverlantaarns, waarschijnlijk vervaardigd door Lapierre, ca jaren 1890. Het verhaal wordt verteld op manuscript-achtige opschriften, waarvan de eerste de titel vermeldt 'Histoire du Robinson' (De geschiedenis van Robinson) en de beginregel bevat 'Robinson fait son adieux a son père' (Robinson neemt afscheid van zijn vader).


Drie platen uit een bekoorlijke set handgeschilderde toverlantaarnplaten. Boven elke plaat staat een met de hand geschreven titel, b.v. "Crusoe starts for a new journey", "Crusoe on his voige" (voyage). Afmetingen 9 x 33 cm. Sommige deeltjes van de gekleurde afbeeldingen zijn afgeschilferd en de zwarte maskering is ernstig beschadigd. De eerste plaat hierboven is digitaal opgefrist.




		Acht toverlantaarnplaten uit een onbekend grote serie platen gemaakt door het bedrijf van William Edward en Frederic Newton, Newton & Co. in hun zogenaamde 'Cheap Series' (goedkope series). Hun producten stonden bekend om de hoge kwaliteit en de omvang van hun lantaarnplatenproductie was ontzaglijk groot.

Twee series van elk 12 zwart/wit lantaarnplaten, Wedea, Nederlands.
		De lantaarnplaten werden aangetroffen in een kartonnen doosje met een etiket 'City-serie' en 'Amsterdam Holland'. Alle platen zijn voorzien van een schildvormig Wedea-handelsmerk en een nummer van 1 t/m 24. De eerste set is omlijst met zwart plakband rond de randen, waarschijnlijk gedaan door een vroegere gebruiker. De tweede set is waarschijnlijk nog origineel en niet omlijst. Compleet met een dubbelzijdig bedrukt tekstvel.

Twee schitterende langwerpige lantaarnplaten waarop het verhaal van Robinson Crusoe is afgebeeld.
	Serie kleurrijke toverlantaarnplaten. Hierboven de eerste plaat, met het vertrek van Robinson. Afmetingen 3,25" x 3,25".
De set hierboven is ook uitgebracht als een tweetal langwerpige toverlantaarnplaten waar het verhaal van Robinson Crusoe en zijn helper Vrijdag op afgebeeld is, in dezelfde acht afbeeldingen. Elke plaat meet ca 18,5 x 5 cm en is gemaakt van twee glasplaten, samengehouden door middel van een rode papierstrook. Op het ene glas bevinden zich de afbeeldingen; het tweede glas is helder en beschermt de afbeeldingen tegen beschadigingen. De platen zijn waarschijnlijk gemaakt door de Duitse fabrikant Ernst Plank, Neurenberg.

Drie met de hand geschilderde toverlantaarnplaten gemonteerd in een mahoniehouten frame.

De platen maken deel uit van een serie van waarschijnlijk acht platen en zijn genummerd 2, 3 en 5. De totale maten zijn 18 x 11 cm). Het glas is 8,2 cm) in diameter.
Fraaie serie van twaalf vierkante toverlantaarnplaten gemaakt door de Amerikaanse fabrikant C.W. Briggs Co. in de jaren 1880. De plaatjes zijn nogal schetsmatig getekend. Ze zijn opgezet in dunne contourlijnen en daarna met de hand ingekleurd. Wat opvalt is de afwezigheid van Vrijdag.

Märchenserie Nr. 502. Een tweetal lantaarnplaten uit een set van twaalf langwerpige toverlantaarnplaten gemaakt door Jean Falk (J.F.), Duitsland, waarvan elke plaat vier ronde afbeeldingen heeft. De platen zijn ca 15 x 4 cm groot. Andere verhalen in deze set zijn: Cinderella (Assepoester), The Table, the Ass and the Stick (De tafel, de ezel en de stok), Hansel and Grethel (Hans en Grietje, Little Red Riding Hood (Roodkapje).

Met veel dank aan Marieke de Natris die in 2002 de doctoraalscriptie 'Kèkt nâh!' schreef, een onderzoek naar het gebruik van de toverlantaarn in Nederland in de context van visuele media, met hierin veel aandacht voor 'Robinson-platen'. Zij stuurde mij een groot aantal bruikbare illustraties toe.

Meer Robinson Crusoe platen.....