Toverlantaarn - Schijfvormige lantaarnplaten

Schijfvormige lantaarnplaten

Een aantal toverlantaarns, zoals de modellen 'Climax' and 'Globus' van Ernst Plank en de 'Bosco van Bing, konden niet alleen de 'gewone' rechthoekige glazen strips vertonen, maar ook ronde, schijfvormige platen. Deze schijven hadden een diameter tussen de 8.5 cm en 15 cm en ze bevatten zes of acht ronde afbeeldingen. Geliefde onderwerpen waren sprookjes, volkenkunde, karikaturen, religieuze thema's en veel meer. Zij werden verkocht met of zonder dekglas en waren vaak voorzien van een metalen ring om de buitenrand van het glas. Door deze ring bleef de ronde schijf beter op zijn plaats in de lantaarn en kon gemakkelijker verdraaid worden.
Omdat de schijven slechts zes of acht afbeeldingen konden bevatten waren de verhalen vaak ingekort. Veel verhalen werden zowel in een versie met zes als met acht afbeeldingen uitgegeven.

Ronde schijfplaten, aangeboden in de Ernst Plank Catalogus van 1903.





Zeven 'Runde Scheibenbilder' uit de bovenstaande Ernst Plank catalogus, met het sprookje van Roodkapje, Geologie, Volkenkunde, de Gelaarsde Kat, een serie statige portretten en het verhaal van Robinson Crusoe. De doorsnede van de platen is 8,5 cm. De laatste schijf is groter, met een doorsnede van 11 cm. De duurdere exemplaren waren voorzien van een beschermend afdekglas en/of een metalen rand om het glas. Op de grotere exemplaren staan acht plaatjes afgebeeld. Dit verklaart waarom er op de hier getoonde kleinere exemplaren enkele plaatjes lijken te ontbreken, zie de laatste twee schijven met De Gelaarsde Kat. Hieronder nog twee schijven van E.P. voorzien van een metalen rand.

		Schijfvormige lantaarnplaat met afbeeldingen van het verhaal The Elephant's Revenge (De wraak van de olifant), naar een verhaal van Wilhelm Busch. De fabrikant is Ernst Plank (E.P.). De plaat is 21 cm in diameter; de acht afbeeldingen zijn 4.5 cm.
		1. In Africa's deserts and sand A promenade takes an elephant 2. To the oasis he with leisure goes And drinks by means of his long nose. 3. A naughty negro-fellow now Sends him an arrow from his bow. This does not suit the elephant He turn, pursues that fellow and 4. With his long trunk he pulls his ear And drags him to a brook that's near. 5. The negro is not at his ease For he gets dived, and to increase His horror, Io! a crocodile Wants to devour him with a smile. 6. The elephant again does fetch That miserable negro-wretch, Carries him off in fullest speed, The blacky struggles with his feet. 7. Into a cactus he is flung and by the cactus he is stung. 8. Homeward does go the elephant, Blacky looks like a cactus-plant.
De cursieve, Engelse tekst werd door de fabrikant van deze plaat meegeleverd. Ook in het Duits en Frans, maar niet in het Nederlands. Wat volgt is de vertaling van de webmaster, Henc de Roo.	DE WRAAK VAN DE OLIFANT. 1. In Afrika, in 't gele zand daar loopt zowaar een olifant. 2. Bij een oase stopt de reus En drinkt wat water door zijn neus. 3. Een zwarte man krijgt hem in 't oog En schiet een pijl af met zijn boog. Dat doet de olifant verdriet. Hij draait zich om en aarzelt niet. 4. Hij pakt de vlegel bij zijn oor En sleurt hem tussen struiken door......	5. Tot aan een beek. Met tegenzin plonst daar de man het water in. De snoodaard slaakt meteen een gil: In 't water zwemt een krokodil! 6. De olifant pakt met zijn slurf De miserabele bij zijn lurf. En rent door' t bos in volle vaart De deugniet wordt echt niet gespaard. 7. Maar 't wordt nog stukken erger, want 't Beest werpt hem op een cactusplant. 8. De olifant loopt weg en lacht tevree De deugniet neemt veel stekels mee.

Robinson Crusoe, een fraaie schijfplaat gemaakt door Ernst Plank.
	Deze ronde glasplaat bevat een zestal afbeeldingen van een kabouter en een kikker. In de afbeelding in het centrum staat het Romeinse cijfer I. Doorsnee van de schijf is 3.25 inches en er is een metalen rand om het glas aangebracht. De fabrikant is helaas niet bekend.

Dit zijn de nummers II en III van deze serie, nu in een groter formaat. Er zijn 8 afbeeldingen op iedere glasplaat; de plaat meet 6 inch in diameter. Nr II laat vreemde plaatsen zien, nummer III allerlei verschillende mensen.

	Deze drie 3 3/8" schijven zijn ieder voorzien van zes afbeeldingen. Zij geven wat alledaagse bezigheden weer, sprookjes en een aantal geestige portretten. Ze zijn gemarkeerd met een X, XI en een XII. Voorzien van metalen rand. Maker onbekend.
	Twee ronde toverlantaarnplaten met een doorsnee van 3 3/8". In het midden het handelsmerk van Max Dannhorn, een dennenboom geflankeerd door de letters M.D. Gemaakt in Duitsland. De plaatjes laten karikaturen van dieren zien, en een voorstelling van het Apentheater.
De 'Gebrüder Bing' maakten slechts één model toverlantaarn dat geschikt was voor het vertonen van glazen schijven, de Globe toverlantaarn 'Bosco'. Deze lantaarn was geheel vervaardigd van gepolijst messing en was voorzien van een mechanische schijfdraaier. 'The mechanical turner secures an even and easy movement for the discs, while the picture slot, for the long slides, is so arranged that it can be adjusted before the lens opening by a very slight pressure.' (Bing Toy Catalogue 1906)

Meer schijfvormige lantaarnplaten.....