Toverlantaarn - De verhalen van Wilhelm Busch deel 1.

Toverlantaarnplaten naar de beroemde verhalen van
Wilhelm Busch. deel 1.

Heinrich Christian Wilhelm Busch (15 april 1832 - 9 januari 1908) was a Duitse humorist, dichter, illustrator, schilder en satiricus die het meest bekend is van zijn tekeningen die voorzien waren van wijze, satirische en soms wat kreupele versjes. Hij publiceerde vanaf 1859 veel komische geïllustreerde opvoedende verhalen, waarvan de meest bekende in de jaren 1870 tot stand kwamen. Voor de illustraties van Bush werden aanvankelijk houtgravures gebruikt en later de zinkografie, een fotografisch proces dat voorkwam dat een andere graveur zijn tekeningen veranderde.

Zijn meest bekende werken zijn 'Max und Moritz - Eine Bubengeschichte in sieben Streichen', een zevendelig geïllustreerd verhaal in dichtvorm over de ondeugende capriolen van twee jongens, en Die Fromme Helene waarin de religieuze hypocrisie en bedenkelijke zedelijkheid werden gehekeld.
Een groot deel van Busch's werk bevat scènes met aframmelingen, kwellingen en martelingen. Dat soort werk in cartoonvorm was niet ongebruikelijk in die dagen en uitgevers en lezers vonden dat beslist niet opmerkenswaardig.

Vanaf het midden van 1848 publiceerde de Duitse uitgeverij Braun und Schneider de "Münchener Bilderbogen", waarvan tot 1898 ca 1200 nummers verschenen. Van deze Bogen zijn er 50 gemaakt door Wilhelm Busch; van enkele alleen de afbeeldingen en niet de tekst (b.v. "Die kleinen Honigdiebe").
Zijn Bilderbogen (een soort centsprenten) worden beschouwd als de voorlopers van het komische stripverhaal en.... uiteindelijk ook van de ons zo bekende sets toverlantaarnplaten: series beelden met korte verhaaltjes. Veel daarvan werden ook daadwerkelijk bewerkt tot lantaarnplaten. De tekening van Busch werden daarbij vrijwel nooit direct naar de lantaarnplaten gekopieerd, maar meestal opnieuw getekend door andere artiesten.

Ingebonden Bilderbogen-verhalen die eerder verschenen in de Münchner Bilderbogen.

Bekende 'Bilderbogen' die werden bewerkt tot series toverlantaarnplaten.
Duitse titel en Bilderbogen-nummer.	Engelse titel van de sets platen.	Ook bekend als....
Das Raben-Nest (308).	The Ravens Nest
Der Affe und der Schusterjunge (367).	The Monkey and the Shoemakers Boy.
Der Bauer und das Kalb (342).	The Farmer and the Calf.	Man and Calf.
Der Bauer und der Windmüller (300/301).	The Farmer and the Windmiller.	The Miller and the Ass/The Donkey and the Mill
Der Bauer und sein Schwein (316/317).	Simon and his Pig.	The Farmer and his pig.
Der Eispeter.	Ice Peter.	Potted Peter.
Der Floh (390).	Adventures with a flea.	Mr Brown and the Flea
Der gewandte, kunstreiche Barbier und sein kluger Hund (399).	The Skilful Barber and the Clever Dog.	Barber and Dog.
Der hinterlistige Heinrich (361).	Treacherous Tommy.	Deceitful Henry.
Der hohle Zahn (330).	The Hollow Tooth.	The Dentist.
Der kleine Maler mit der grossen Mappe (248).	Little Artist and Large Portfolio.
Der Schnuller (387).	Baby and Sugar Bag.	The baby, the wasp and the puppies.
Der Virtuos (465).	Crochets Musical Recital.	The Virtuoso / The Musical Recital.
Die beiden Enten und der Frosch (325).	The Ducks and the Frog.
Die feindlichen Nachbarn (443).	Hostile Neighbours.	The Rival Composers.
Die Fliege (425).	Dr Snoozum and the Fly.	The Death of the Bluebottle - A flying Skirmish
Die kühne Müllerstochter.	The Cunning Millers daughter.	Robbers Outwitted.
Die kleinen Honigdiebe (242).	The Little Honey Stealers.
Die Maus, oder die gestörte Nachtruhe. (278).	Mr & Mrs Brown and the Mouse.	The Mouse Hunt.
Die Rache des Elephanten (354).	Elephants Revenge.	The New Jumbo in Africa.
Die Rutschpartie (370).	The Sledge Party.	Sledging Extraordinary.
Die Strafe der Faulheit (431).	Miss Popps Pet.	Punishment for Laziness.
Die Verwandlung (474).	The Greedy Boy and the Witch.
Die wunderbare Bärenjagd (291/292).	Pat and the bear.	Mr Brown and the Bear/The Bear Hunt.
Diogenes und die bösen Buben von Corinth (350).	Diogenes & the Tub.	The nasty boys of Corinth.
Hans Huckebein - der Unglücksrabe.	Hookey Beak.	Jack Crook Bird of Evil / Hans Huckebein.
Katze und Maus.	The Cat and the Mouse.	The Mouse in the Boot.
Müller und Schornsteinfeger (485).	The Miller and the Chimney Sweep.
Plisch und Plum.	Plisch and Plum.
Schmied und Teufel (455).	Smith and the Demon.	The Blacksmith and the Demon.
Vetter Franz auf dem Esel (472).	Cousin Franz on the Donkey.
Zwei Diebe (427/428).	The Housebreakers.


The Skilful Barber and the Clever Dog. Een set van acht mahoniehouten toverlantaarnplaten met handgeschilderde afbeeldingen op een cirkelvormig glas. De titel van deze set is 'The Skilful Barber and the Clever Dog' (De Bekwame Kapper en zijn Slimme Hond), naar het verhaal van Wilhelm Busch, 'Der gewandte kunstreiche Barbier und sein kluger Hund'. Busch tekende het verhaal echter in 15 tekeningen, dus waarschijnlijk is deze set incompleet en missen wij hier de eerste zes lantaarnplaten en ook nog de twaalfde plaat, waarop de hond begerig bovenop de afgesneden neus van de klant springt. De lantaarnplaten zijn gemonteerd in een houten frame van ca 17,5 cm x 10 cm.



Hieronder een andere versie van het verhaal 'Der gewandte kunstreiche Barbier und sein kluger Hund'. Deze serie is beduidend beter getekend dan de serie hierboven. Hoewel Busch het verhaal tekende in 15 tekeningen is deze set van twaalf waarschijnlijk toch wel compleet, omdat Busch enkele tekeningen maakte die vrijwel identiek zijn aan de volgende of vorige en niet veel aan het verhaal toevoegen. Volgens de documentatie maakte de fabrikant York uit Londen een set van twaalf lantaarnplaten over deze barbier, maar het is niet zeker dat het de volgende set betreft.






Diogenes and the nasty boys from Corinth. Diogenes en de ondeugende jongens van Korinthe. Ook van dit grappige verhaal bestaan meerdere toverlantaarnversies, zelfs één met levende modellen.

A tale of Diogenes and his Tub. Een set van 14 vierkante 8,2 cm lantaarnplaten gemaakt door Bamforth.	Een set van zeven platen met levende modellen, gemaakt door de Pumphrey Brothers.	Een set van twaalf lantaarnplaten gemaakt door Wrench & Son.
De set hieronder bestaat uit twaalf platen en is gemaakt door York & Son, Londen. Deze set komt erg veel overeen met de originele tekeningen van Wilhelm Bush (rechts). De artiest plaatste de originele tekeningen in een Griekse landelijke omgeving en voegde er ook nog een extra grap aan toe in de vorm van de naam en het adres van de eigenaar en bewoner van de ton (Dr. Diogenes Ground Floor).




Diogenes and the nasty boys from Corinth. Diogenes en de ondeugende jongens van Korinthe. Een gekleurde versie..... Merk op dat de achtergronden anders zijn dan in bovenstaande zwart/wit versie. De teksten bij onderstaande platen zijn van de webmaster, Henc R.A. de Roo.

De wijze man Diogenes ligt hier nog diep in slaap. Een jongen wenkt zijn vriend erbij, wat wil nu toch die knaap?	Ze bonzen met hun vuisten op de bodem van de ton Zodat de oude wijze man beslist niet verder slapen kon.	Diogenes roept zeer geschrokken: 'Wie is daar?' De jongens lachen luid en zijn nog lang niet klaar.


Nu spuiten de schavuiten met een zeer grote spuit. De arme man Diogenes zijn eigen ton haast uit.	De oude wijze man komt druipend uit zijn vat. Hebben de jongens nu dan eindelijk eens pret genoeg gehad?	Maar neen. Zij rollen nu de ton in't rond. Dit lijkt mij voor de oude man toch ook niet zo gezond.


Diogenes roept luidkeels: 'Stop, stop, stop!' Het harde hout raakt keer op keer zijn zere oude kop.	Twee stalen spijkers steken uit de ton zijn houten bast Ze grijpen beide knapen nu bij hun tuniekjes vast.	Het houten vat trekt fluks het stel schavuiten met zich mee. Die roepen zeer bevreesd nu: 'Ach!' en 'Oh' en 'Wee!'

Ze trappen angstig met hun benen in het rond. De Wijze in zijn houten vat, de knapen op de grond.	De twee kwajongens zijn, al klinkt dat mal en dwaas, Zo platgewalst, je ziet het hier, als fijne speculaas.	De wijze man Diogenes vindt snel opnieuw de slaap En werd daarbij nooit meer gehinderd door een stoute knaap.

	Bovenstaande serie lantaarnplaten is ook uitgebracht als een set van 12 glazen platen gevat in een houten frame, verpakt in een houten kistje.
Het verhaal verteld op drie langwerpige houten toverlantaarnplaten met elk drie met de hand geschilderde afbeeldingen. Afmetingen van het houten frame: 32.5 cm x 9.3 cm.
The black Guards of Corinth - Die bösen Buben von Korinth - Les Polissons de Corinthe.	Een ronde schijf met acht afbeeldingen. De tekeningen zijn vrijwel gelijk aan die van de serie hierboven, soms met wat andere achtergronden. De fabrikant is Ernst Plank.
Een kleinere, en dus goedkopere, schijf van Ernst Plank met slechts 6 afbeeldingen. De afbeeldingen 2 en 6 ontbreken hier. De doorsnede is ca 11 cm en de schijf heeft een metalen rand.

Diogenes and the boys of Corinth. Een serie die gemaakt is door Pumphrey Brothers, 7 platen, ca 1870. Alternatieve titel: Mischief and complacency. Titels van de platen: 1. Diogenes in his tub. 2. Diogenes found by boy. 3. Boy calls to his friend. 4. Boys squirt Diogenes through the bung hole. 5. Boys roll Diogenes down hill. 6. Boys are caught by some nails on the tub. 7. The boys are rolled flat as pancakes.

Ice-Peter. IJspeter.
Het verhaal van Ice Peter (Der Eispeter) werd geschreven in 1864 als een bijdrage aan de 'Bilderbogen'. De lantaarnplaten zijn gemaakt door York and Son, Londen. Dit is de complete set van 23 vierkante platen, van 8,2 cm x 8,2 cm. De teksten op de platen komen van de begeleidende leestekst die afkomstig is van 'A bushel of merrythoughts', een collectie gedichten van W. Harry Rogers (1868).

De Nederlandse vertaling is van Gerrit Komrij.	Het was de koudste dag, gewis, Die men sinds mensenheugenis	Gekend had. Maar, steeds eigenwijs, moest Peter toch weer naar het ijs.

De kraaien vielen zonder meer Dood uit de bomen. Wat een weer!	Oom Boswachter zegt: 'Het is beter Vandaag om thuis te blijven, Peter!'	Een haas is zelfs met beide oren Vlak naast het voetpad vastgevroren.

Maar Peter denkt: 'Ach kom, loop heen! En hij gaat zitten op een steen.	'Trali-trala' zingt hij, 'Lang leve ...' Zijn broek blijft aan de steen vastkleven.	De stof is oud, de geest is jong. De schaatsenrijder neemt een sprong.

Daar is hij op het ijs, maar vlak Daarna al in het diepste wak.	Dacht ik het niet! - Hij is gered Met achterlating van zijn pet.	Er groeit een pegel, eerst nog klein, Zijn neus uit, maar die wint terrein.

En is al weldra vlijmscherp als een slagersmes. Nee, lang niet mals.	Er komen steeds meer pegels bij. Zijn hoofd lijkt wel op een gewei.	We roepen, vol ontsteltenis: 'Als dat geen stekelvarken is!'

Zijn ouders kijken naar de klok: 'Ach, ach! waar blijft het galgebrok?' 'Hij is het ijs op!' roept de Oom En help de ouders uit de droom.	Met bijl, geweer en stil verdriet Gaan ze op weg, zoals je ziet.	Daar ligt een lapje kledingstuk. Ze schrikken zich een ongeluk.

Maar ze zijn nog veel meer ontdaan Wanneer ze Peter zelf zien staan.	Kijk, daar gaat Peter eigenwijs. Zijn vaders tranen worden ijs.	Behoedzaam laat met Peter zakken. En voor de hete kachel bakken.

Joechei, hij smelt! Heter en heter Wordt het rondom de beste Peter.	Maar wat een akelige grap! Het lieve jongetje wordt pap. Men schept een grote pot vol met Zijn waterige silhouet.	Jaja! in deze inmaakpot Rust Peters dierbaar overschot. Tussen de kaas en de augurken Kan je hem soms luid horen snurken.
Een andere set, in kleur en gemaakt door Bamforth, vindt u in het item over Gerard van den Akker, die dit verhaal altijd met veel plezier vertoonde. Meer verhalen van Wilhelm Busch......