Toverlantaarn - De toverlantaarn op prentbriefkaarten deel 1

De toverlantaarn op
prentbriefkaarten 1.

Voordat de telefoon en e-mail wijd verbreid in gebruik kwamen, was de PRENTBRIEFKAART of ansichtkaart een snel en goedkoop communicatiemiddel. Een favoriete hobby in die tijd was het verzamelen van briefkaarten. In zo goed als elke huishouding was er wel iemand met een album waarin hij de kaarten verzamelde die hem vanuit de hele wereld door vrienden en bekenden werden toegestuurd. Veel kaarten werden verstuurd met het doel informatie te geven over allerlei familiezaken als gezondheid, dood en geboortes; veel anderen werden echter uitsluitend verstuurd om te worden toegevoegd aan de collectie en bevatten weinig of geen mededelingen. In het midden van de jaren 1940 ontstond een nieuw soort briefkaart-verzamelaar. Deze verzamelaars zijn hoofdzakelijk geïnteresseerd in de afbeelding op de oude kaarten en verzamelen vaak alleen kaarten met een bepaald onderwerp. Deze pagina laat een aantal prentbriefkaarten zien met als onderwerp, hoe kan het anders, 'de toverlantaarn'.

Voor- en achterkant van een prachtige oude ansichtkaart (ca 1905). De afbeelding op de kaart betreft waarschijnlijk een politieke kwestie. De titel is 'The Oracle'. De tekst luidt verder: 'Britannia, Hibernia, S..... and America assembled to consult the oracle on the present situation of Public Affairs. Time acting as Priest.' (de tekst is moeilijk te ontcijferen). Een gevleugelde man (Tijd) projecteert afbeeldingen op de muur met behulp van een oude toverlantaarn.

Voor- en achterkant van een andere ansichtkaart uit dezelfde serie. De kaart is beschreven en afgestempeld in 1907. De gevleugelde man projecteert een andere afbeelding op de muur. Titel: THE TEA-TAX TEMPEST of the Anglo-American Revolution. Printed in Germany. LANGE Serie 1, L.Schwalbach No. 11. Copyrighted 1903.

1910 Nieuwjaarskaart. Deze schitterende, oude nieuwjaarskaart laat een toverlantaarn zien die het beeld van een aantrekkelijk meisje projecteert. Gedeelten van de kaart zijn uitgevoerd in een sterk reliëf.	1910 Kerstkaart met een toverlantaarn-motief. Op deze fraaie oude kerstkaart staat een toverlantaarn die een tweetal engeltjes projecteert. Zij behoort tot dezelfde serie als de vorige kaart. Gedeelten uitgevoerd in reliëf.

Deze kerstkaart uit dezelfde serie, gedeeltelijk in reliëf uitgevoerd, heeft een poststempel met het jaar 1908. De kerstman deel snoeperijen uit aan de kinderen.	En nog een kaart uit dezelfde serie. De beste wensen voor kerstmis. Op de achterkant staat geschreven 'Dear Edille, Don't eat yourself sick. .... Alice'. (Met dank aan Jean-Philippe Salier, Frankrijk)

Twee andere voorbeelden van kaarten uit dezelfde serie. Kleurensteendruk met reliëf en toegevoegde glimmertjes.	(Linksboven) Toverlantaarnkaart, "Amitié Sincère" 1890. Leuke Franse ansichtkaart met de tekst 'Oprechte vriendschap'. Afm.: 13,9 cm x 9 cm. De lantaarn en de klavertjevier's zijn in reliëf uitgevoerd. (Rechtsboven) Franse prentbriefkaart voor het nieuwe jaar uit dezelfde serie, circa 1890. 'Meilleurs Voeux', Beste wensen. Afm.: 13,9 x 9 cm.
	Deze Duitse kaart is voorzien van een romantisch gedicht: Was ist, was so flüstert und singet und klinget Von Tälern, von Bergen, vom Waldessaum licht Als Botschaft der Treue ins Menschenherz dringet? Das Blümlein, es sagt Dir's "vergiss mein nicht". Wat fluistert en zingt en klinkt daar Van valleien en bergen, van de rand van het woud Als een boodschap van trouw in het mensenhart dringt? Het bloempje vertelt je "vergeet mij niet". Deze kaart is aan de achterzijde voorzien van de tekst 'Briefkaart' in ca 15 talen.


Oude Valentijnskaart uit de jaren '40. Een jonge knaap vertoont plaatjes voor een meisje. De jongen gebruikt hiervoor een draagbaar projectieapparaat op een driepoot. Helaas is een deel van de afbeelding beschadigd. Op de onderrand staat een gedicht: I'll show you moving pictures And throw them on the screen And hope that you will tell me They are the prettiest you have seen. De ronddraaiende schijf op het felrood gekleurde hart laat vier verschillende afbeeldingen zien. Afm.: ca. 23 cm hoog.	Nog een Amerikaanse Valentijnskaart. 'Revolving Pictures' serienummer 2221, uitgegeven door de Ullman Manufacturing Co.,New York, met een ronddraaiende schijf die achtereenvolgens een kroon (Macht), een hart (Liefde) en een zak vol geld (Goud) laat zien. Het gedicht op de kaart verklaart de betekenis: Come Cupid, bring your camera And photograph my Lady's heart I want to see if Gold, or Power Or Love plays the important part. 1907, New York.

Franse Rotogravure toverlantaarnkaart, circa 1905, met een nieuwjaarswens: 'Bonne et Heurese Année'. Afm.: 14 x 9,5 cm.	Een andere kaart uit dezelfde serie. Hetzelfde meisje, dezelfde toverlantaarn, dezelfde ezel met dezelfde tekst. Alleen haar moeder, of was het de 'gouvernante', is verdwenen. Afm.: 14 x 9,5 cm.

	Leuke zwart/wit prentbriefkaart waarop een voorstelling met de toverlantaarn is afgebeeld. Vertoond wordt de beroemde mechanische lantaarnplaat met de 'muizenetende man', een dubbele schuifplaat.
Franse kaart met Nieuwjaarswens (Bonne Année). De kaart is gesigneerd door de artiest André Hellé en werd uitgegeven door P.J. Gallais et Cie, editeurs, Paris. No. 318, ca. 1910. (Met dank aan Jean-Philippe Salier, Frankrijk)
	Vader Muis geeft een toverlantaarnvoorstelling voor zijn kinderen. Achter de kaart bevindt zich een kartonnen schijf. Wanneer deze wordt rongedraaid verschijnen er acht afbeeldingen op het doek. Getekend door Dick Vandé.

Een heel oude Nederlandse prentbriefkaart waarop wat jonge poesjes die naar een toverlantaarnvoorstelling kijken, zijn afgebeeld. 'Voor goed gedrag belooning: Een bioscoop-vertooning.' (Met dank aan Simon van Blokland, Nederland)

'In de poesenbioscoop'. Hetzelfde tafereeltje in spiegelbeeld en in kleuren op een andere Nederlandse prentbriefkaart......	...... en nog eens, op een Engelse zwart/witte ansichtkaart. Op de voorkant de tekst: 'The show is on - come over!'
	Moderne toverlantaarnkaart met een kat, in 1987 gedrukt in Parijs. De kaart heeft als titel 'CHAT A LA LANTERNE MAGIQUE' en de afmetingen zijn 15 x 10.5 cm.
Bonne Année - Gelukkig Nieuwjaar. Circa 1910. Twee lieflijke Franse, met de hand ingekleurde foto-prentbriefkaarten, waarop een paar kinderen met een toverlantaarn poseren. Linksonder op de foto is een handelsmerkje afgebeeld, samen met het serienummer 2530/1 en 2530/3. Afm.: circa 9 x 14 cm. Afgaande op het ruitvormige handelsmerk op de achterkant van de lantaarn, moet zij gemaakt zijn door de Duitse fabrikant Bing (G.B.N). Ofschoon slechts een klein deel van de filmspoelhouder te zien is, gaat het hier beslist om een kinematograaf; waarschijnlijk is het het model dat staat afgebeeld op Kinematografen, films op de toverlantaarn.
Dezelfde kinderen, maar nu in zwart/wit. Nog een Bonne Année kaart van dezelfde uitgever PHR. Het nummer is 2530/6.
Een andere met de hand ingekleurde fotografische prentbriefkaart, afkomstig van dezelfde uitgever. Een andere serie, een ander stel kinderen, een ander motief (kerstklokken), dezelfde toverlantaarn van G.B.N. Serie nummer 2483/4. Afm.: circa 9 x 14 cm.
En dit is nummer 2530/2.
Collectie Martin Vliegenthart.	Nederlandse souvenirkaart met groeten uit Barneveld. Op de foto Kasteel de Schaffelaar. De geschiedenis van Landgoed De Schaffelaar gaat terug tot de zestiende eeuw toen op de Koewei bij Barneveld een huis stond dat eerst Hackfort en later Schaffelaar werd genoemd. Kasteel De Schaffelaar zoals we dat vandaag de dag kennen, is echter van recentere datum (1852). Het pand werd door adellijke gezinnen bewoond tot 1935. Daarna heeft het onder meer dienst gedaan als revalidatiecentrum en school.
Twee kinderen die gebruik maken van een bijzonder projectieapparaat om de mensen van 1912 een 'Happy New Year' toe te wensen.	Toverlantaarnkaart, ca 1910 uit Govan Schotland, gepubliceerd door Newman Bros.
Op het eerste gezicht heeft deze kaart niets met de toverlantaarn te maken, maar schijn bedriegt. Wanneer de kaart tegen het licht gehouden wordt, worden de projectiestralen en het geprojecteerde plaatje zichtbaar. Franse tekst op de voorzijde 'Regarder par transparence' en 'La Leçon de Géographie', met een overdruk in het Zweeds 'Hall kortet mot lampan' en 'Arvid Carlson, Södertelge'.	Franse kinderprentbriefkaart. 'In de bioscoop'. Tekst 'M.D. Nr 1201' op de achterkant van de kaart. Er bestaat ook een Duitse versie: 'Im Kino'.

Franse kinderprentbriefkaart, 1929.	Franse kinderkaart 'Made in U.S.A.', 1915?
Meer prentbriefkaarten.......

Vader Muis geeft een toverlantaarnvoorstelling voor zijn kinderen. Achter de kaart bevindt zich een kartonnen schijf. Wanneer deze wordt rongedraaid verschijnen er acht afbeeldingen op het doek.