![]() |
Overvloeiers - Dissolving views (deel 1) |
De bijzondere
manier waarop in elkaar overvloeiende toverlantaarnbeelden vertoond worden,
vereist de aanwezigheid van tenminste twee lantaarns die, ofwel naast
elkaar, ofwel bovenop elkaar geplaatst worden. Zij moeten zodanig worden
opgesteld dat hun optische assen in één punt samenkomen, zodat
de ronde lichtvlakken die zij op het scherm projecteren precies samenvallen.
Een mechanisme op of voor de lantaarn zorgt er voor dat de projectie van
het ene beeld verdwijnt terwijl het volgende verschijnt. Dit beurtelings
opkomen en verdwijnen van de beelden kan ook worden bereikt door de
lichtbron in de lantaarns te regelen. Later werden hiervoor biunials
gebruikt (twee lantaarns in één, boven elkaar geplaatst), en nog later
drievoudige lantaarns of triunials. Vooral in combinatie met mechanische lantaarnplaten kan het effect zeer indrukwekkend zijn. Soms is er geen relatie tussen de beelden, maar meestal is die er wel, bijvoorbeeld eenzelfde tafereel bij dag en bij nacht. Op deze manier kunnen heel geraffineerde, verrassende effecten worden gepresenteerd. Een bijzonder populaire set overvloeiers was 'De droom van een soldaat': een soldaat ligt te slapen op het slachtveld terwijl boven zijn hoofd steeds wisselende herinneringen aan thuis verschijnen. Een eenvoudiger gebruik van het overvloeier effect is de wisseling van dag naar nacht of van zomer naar winter. In het begin van de 20e eeuw werd de populariteit van de overvloeiers minder, doordat de bewegende film nog indrukwekkender effecten begon te ontwikkelen. De overvloeiers en in- en uitvloeiers die nog steeds veelvuldig in films worden toegepast, zijn voortgekomen uit hetzelfde visuele effect. |
|
Wat hebben we zoal nodig? |
![]() |
![]() |
||
De
Lente met zijn bloeiende bloemen. |
de platen | De
Herfst met zijn vallende bladeren. |
de lantaarn Deze werkelijk schitterende dubbele lantaarn is waarschijnlijk vervaardigd door ene John F. Hand (de naam op het schildje is moeilijk te lezen). Zo' n dubbele lantaarn, ook wel biunial genoemd, is geschikt voor het geven van zeer hoogwaardige toverlantaarnvoorstellingen. |
Zoals het woord bi-unial al aangeeft, bestaat deze lantaarn in werkelijkheid uit twee lantaarns in één. Zo zijn er twee lenzenstelsels en twee lichtbronnen, de één geplaatst bovenop de ander. Ze zijn op die manier geplaatst voor het gemak van de lantaarnist, die daardoor beide lantaarns kan bedienen zonder heen en weer te moeten lopen. Een drievoudige of triunial lantaarn bestaat uit, zoals u wel zult vermoeden, drie lantaarns die bovenop elkaar geplaatst zijn. Afmetingen 26 x 26 x 12 inches (65 x 65 x 30 cm). De lenzen komen van Darlot (Parijs). ca 1890. |
![]() |
![]() |
De
opstelling van de lantaarns, waarbij de twee systemen boven elkaar
zijn geplaatst in plaats van naast elkaar, werd pas mogelijk na de komst
van het kalklicht. Het regelen van de verlichting was in die dagen een risicovolle en
moeilijke aangelegenheid. Het licht in de ene lantaarn moest tot zijn volle sterkte worden gedraaid voordat
het licht in de andere begon te doven. Voor de verdeling van het gas
naar de branders werd een verdeler, een stelsel van verdelende kranen
gebruikt. Hedendaagse lantaarnisten hebben het maar gemakkelijk: zij gebruiken meestal halogeenlampjes in hun biunials, geregeld met behulp van een elektronische dimmer. |
![]() Op de biunial was altijd een voorziening aangebracht waarmee de twee delen van de lantaarn zo konden worden ingesteld dat de geprojecteerde beelden nauwkeurig samenvielen. Op die manier kon de ene afbeelding onmerkbaar in de andere overvloeien. In dit geval wordt dit bereikt door de bovenste lantaarn wat naar voren te kantelen. |
verdere toebehoren | ||
|
![]() |
De oudere
lantaarns waren voorzien van een mechanische overvloei installatie
die bestond uit een stel metalen schermen met scherpe, vinvormige
uitsparingen aan een van de randen. Met behulp van een eenvoudig hefbomenstelsel
werden de schermen heen en weer bewogen, waardoor de ene geleidelijk de
lens van de rechterlantaarn bedekte terwijl de ander de lens van de
lantaarn ernaast vrijgaf. Een andere manier was het openen en sluiten
van de koperen, klepvormige schijven, voorop de lenzen. Daarvoor moest
men dan wel allebei de handen gebruiken. Na de komst van de regelaar voor de gastoevoer konden overvloeiers ook worden gemaakt door het opdraaien van de vlam van de ene kalklichtbrander, terwijl de vlam van de ander werd getemperd. Foto links: Deze mechanische overvloeiregelaar werd vervaardigd door de "Service des Projections Lumineuses de la BONNE PRESSE", 5 rue Bayard, Paris 8e, L'UNIVERSEL in de jaren 1900. Dit apparaat is voorzien van het patent: S.G.D.G. |
![]() |
![]() Wanneer de lantaarnist eens zo onoplettend was dat hij het hendeltje de verkeerde kant op draaide, viel, tot groot plezier van de toeschouwers, de sneeuw omhoog. |
|
Door de opkomst
van glazen platen zonder houten frame in het 8 x 8 of
8 x 10 cm formaat, werd het gebruik van plaathouders
noodzakelijk. Een veel gebruikte, eenvoudige uitvoering was de
duplex-houder voor twee lantaarnplaten, waarbinnen een houten frame heen
en weer kan worden geschoven. Met behulp van een bijzondere plaathouder, 'Beards Universal Self-centering Eclips Single Lantern Slide Carrier', werd de plaat die als volgende vertoond moest worden, vòòr de plaat die op dat moment vertoond werd geschoven. Wanneer de laatste werd teruggetrokken, werd de eerste automatisch scherpgesteld door middel van een veer. ![]() |
Het hele systeem is 28 cm (11”)
lang, 11,5 cm (4 1/2") hoog en 2 cm (7/10”) dik. De
'schuiver', onder op de plaatwisselaar schuift ruim 15 cm naar buiten.
Volgens de gebruiksaanwijzing kan de wisselaar gebruikt worden voor
iedere maat lantaarnplaat van 3 1/4" x 3 1/4" tot 4 1/4" x 3 1/4". Een
klein verzonken schildje op de houder vermeldt ‘R.R.Beard, Selfcentering Eclipse’ |
het sfeertje |
![]() In zijn boek 'De Tooverlantaarn. De Wijze van Samenstelling en Gebruik.' (vertaling van 'The Magic Lantern. How to Buy and How to Use it' by A Mere Phantom) beschrijft C.L. Brinkman een voorstelling met 'nevelbeelden' als volgt: |
- Vóór ons, gloeiende in de gulden stralen der morgenzon
staat een trotsch paleis; - de muren schitterende in het zuiverste
witte marmer, tooveren voor onze oogen een onzer droomen tot
werkelijkheid, en vormen het midden van een liefelijk landschap met
eenen achtergrond van majestueuse bergen, aan wier voet eene
doorschijnende beek zachtkens aan voortkabbelt, terwijl het azuren
uitspansel over het geheel een tooverwaas werpt, dat ons
onwillekeurig aan een “beter land” doet denken. - Maar ziet!
langzamerhand wordt het landschap onduidelijk; - weg is het schijnbeeld; -
verdwenen de toovergloed: - een graauwe nevel treedt in de plaats; tot
ijs stolt de rivier; naakt en bladerloos zijn de boomen; wit en van
hare bloesems beroofd de velden en tuinen; - ook onze opgewekte
stemming daalt. - Maar, daar komen de schaatsenrijders op het tooneel;
het sneeuwt, eerst naauwelijks merkbaar, dan digter, en het tafereel
is half in het duister gehuld, als plotseling weer het tooverpaleis,
de uitgestrekte heuvelklingen, het schoone landschap en de blaauwe
hemel in de plaats treden; en als ook dat beeld weder verdwijnt gaan wij henen
vol van genot en van bewondering hoe de begoocheling werd te weeg
gebragt. - |
het resultaat ! |
![]() |
![]() |
Een computeranimatie van een overvloeier levert al snel grote bestanden op. In werkelijkheid zal de lantaarnist de overgang van het ene naar het andere beeld natuurlijk veel langzamer en vloeiender laten verlopen. |
|
nog wat fraaie voorbeelden van overvloeiers | |
![]() |
![]() |
Het heeft
vannacht gesneeuwd in het dorp. De volgende morgen is het feest voor de
jongelui. |
|
![]() |
![]() |
![]() Deze twee vierkante lantaarnplaten zijn niet voorzien van de naam van de fabrikant, maar wel van een etiketje met de naam van de set 'Beautiful Venice'. |
|
![]() |
![]() |
Het was
zo'n mooie, vredige dag en niemand kon nog bevroeden dat die avond een
vreselijke ramp zou plaatsvinden. De brand in de kathedraal. |
|
![]() |
|
Dit is a
serie van drie vierkante overvloeiers, afmetingen 8,2 x 8,2 cm, met
afbeeldingen van St James Street in London bij dag, bij nacht en met
verlichte versieringen ter gelegenheid van Queen Victoria's Diamond
Jubilee. |
|
Het gebeurde in die dagen heel vaak dat de engelen op bezoek kwamen door middel van een overvloeier..... | |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Nog veel meer overvloei-sets.......... |
|
![]() ![]() ![]() |
©1997-2021 'de Luikerwaal' Alle rechten voorbehouden. Bijgewerkt tot 15-05-2021. |
![]() ![]() |