Toverlantaarn - Kleurige etiketten deel 2: overigen

De (meestal) kleurige etiketten op de dozen en kisten waarin de toverlantaarns werden verkocht.
(deel 2: overigen.)

In de Duitse stad Neurenberg (Nürnberg) waren veel bekende speelgoedfabrikanten gevestigd, zoals de gebroeders Ignaz en Adolf Bing, Georg Carette, Max Dannhorn, Johann Falk, Jean Schoenner, Leonard Müller en natuurlijk Ernst Plank. De gezellige, huiselijke tafereeltjes op hun etiketten waren helaas in werkelijkheid nooit te aanschouwen. Volgens de gebruiksaanwijzing moesten de voorstellingen, vanwege de zwakke lichtbronnen in de toverlantaarn, immers altijd in het pikkedonker plaatsvinden.
	De lantaarn is 'Made in Germany'. Geen naam of handelsmerk van de fabrikant op het etiket, maar de toverlantaarn in de doos heeft een klein rond plaatje met de handelsnaam 'MAJESTIC'.
Een etiket op de binnenkant van de deze aantrekkelijke doos onthult de leverancier van deze lantaarn: Adler. Het etiket geeft de verzekering dat de lantaarn 'Kinderleicht einzustellen' is, en vermeldt verder nog 'Mit dieser Laterna Magica kann man bei 2 Meter Entfernung von der Wand bequem ein 80 ctm gross Bild produzieren'.

(Boven) Waarschijnlijk een van de vroegste etiketten van Georg Carette. Bij de gebruiksaanwijzing voor de lantaarn, die aan de binnenkant van de houten doos geplakt is, staat het handelsmerk van de fabrikant vermeld: G. C. & Co N. De maten van de doos zijn ca 23 cm breed bij 18 cm diep bij 10 cm hoog.
(Rechts) Een iets anders Carette-etiket waarop de vader de kop van een clown op het scherm laat zien. Ook dit etiket was op een houten doos geplakt.

Georg Carette was een Frans staatsburger die in 1886 in het Duitse Neurenberg zijn bedrijf oprichtte. De firma vervaardigde, naast toverlantaarns, als een van de eersten ook elektrische spoortreintjes. Zijn lantaarns zijn voorzien van het handelsmerk met de initialen G.C.Co.N. De firma werd geliquideerd in 1908. Een van de fraaiste modellen was 'de Fabriek' (zie: Zeer bijzondere toverlantaarns). Net als de etiketten van andere fabrikanten, werden ook die van Carette op een gegeven moment aangepast aan de laatste mode en haardracht. Zie ook: Een complete toverlantaarn uitrusting.
Het bedrijf van de Gebrüder Bing A.G. Neurenberg werd in 1860 opgericht. Aanvankelijk werd het aangeduid met 'G.B.N.- Bavaria', later met 'G.B.N.' of 'B.W.' (Bing Werke). Na de eerste wereldoorlog gebruikt de firma uitsluitend nog de aanduiding 'B.W.'.
Ook Bing heeft veel indrukwekkende onderscheidingen ontvangen, o.a. twee medailles op de Wereldtentoonstelling 1893 in Chicago, maar anders dan b.v. bij Plank en Schoener (zie hieronder) werden deze niet altijd op de etiketten vermeld. Wel noemden zij zich in 1908 'die grösste Spielwarenfabrik der Welt'. Een van de mooiste modellen was de 'Bosco' uit 1899 waarmee ronde, schijfvormige lantaarnplaten konden worden vertoond.

	Een etiket van G.B.N. Bavaria dat waarschijnlijk niet vaak gebruikt is. Dit etiket is aangetroffen op een zwaar beschadigde kartonnen doos met een kinematograaf.
	Nog een etiket van Bing, nu met het handelsmerk B.W., dat zeer zelden gebruikt is. De doos met dit etiket bevatte een episcoop.
	Een bijzonder etiket, speciaal gemaakt voor de kartonnen verpakking van een opvallende toverlantaarn. De Filmmagica van Bing Werke, Neurenberg.
De firma Jean Schoenner werd in 1875 in (alweer) Neurenberg opgericht. Zij vervaardigde hoofdzakelijk mechanisch-optisch speelgoed. Het handelsmerk was in het begin 'S.N.' en later 'J.S.'.	Ook hier zijn op het etiket een aantal onderscheidingen afgebeeld.

De etiketten op de dozen van Johann Falk waren minder illustratief dan die van de meeste van zijn collega-fabrikanten. Het handelsmerk bestaat uit een toren met de initialen J.F. in een ovale omlijsting.
	Fabrikant en herkomst van deze kinematograaf zijn onbekend. Waarschijnlijk is de lantaarn rond 1900 vervaardigd (foto bovenaan deze pagina). De hoogte van de lantaarn is 8 1/2", zonder de staaf met de filmspoel; de afmetingen van de voet zijn 8 1/2" x 5". Er waren zes films bijgevoegd en een lijst met extra film die gekocht konden worden.
Vanwege de vele overeenkomsten zal dit etiket waarschijnlijk van dezelfde (onbekende) fabrikant komen.	Hoewel er geen handelsmerk aanwezig is op de bijbehorende lantaarn, is er een sterke gelijkenis met een kinematograaf die gemaakt is door S.W.C. (zie: Kinematografen deel 2).

De houten kist met dit etiket bevat een cilindervormige toverlantaarn die zowel de gewone rechthoekige lantaarnplaatjes als schijfvormige platen kan vertonen. Het handelsmerk bevat twee rechtopstaande griffioenachtige leeuwen aan weerszijden van een schild in de vorm van een tol, met daaronder de initialen M.N. De letter N staat hier waarschijnlijk voor 'Neurenberg' want de lantaarn is van Duits fabrikaat.

Een etiket dat op het eerste gezicht sterk lijkt op het etiket hierboven, maar ook belangrijke verschillen toont. De merknaam is hier gespeld als Triumpf, met een 'F' aan het eind en Laterna Magica wordt gespeld als 'Lantern Magic'. Ook het handelsmerk is anders. De jonge kinderen hebben moeders schoot verlaten en het meisje gebruikt een toverlantaarn die meer overeenkomt met de lantaarn in de doos.
	Dit 'Triumph-Latern-Magic' etiket laat drie vrolijke kabouters zien die de toverlantaarn bedienen terwijl een paar jonge kinderen geamuseerd toekijkt. Op dit etiket zien we ook een handelsmerk met de initialen M.N. De lantaarn werd gemaakt in Duitsland door Michael Nüsslein.
	Etiket op de deksel van een kartonnen doos, met een toverlantaarn die op de lantaarn lijkt waarmee de clown de afbeelding van een trotse haan projecteert, maar die gemaakt is van zwart ' Russian iron' (en bovendien aanzienlijk kleiner is in relatie tot de clown). De fabrikant is onbekend.

Dit etiket siert de doos van een veelkleurige Lanterne Carree, vervaardigd in de jaren 1880 door E.V.L Paris oftewel Edouard Virgile Lapierre, de zoon van Auguste Lapierre die de firma oprichtte. De doos is 27.5 cm x 25.5 cm x 10 cm groot.
	Meer kleurige etiketten.....