Fabrikanten, importeurs en leveranciers van de toverlantaarn l-o

		FABRIKANTEN, IMPORTEURS EN LEVERANCIERS. U-Z
		Verantwoording: Bij het samenstellen van deze uitgebreide lijst werden de volgende bronnen geraadpleegd: Encyclopaedia of the Magic Lantern. The Magic Lantern Society, Londen, Engeland, 2001. Van Toverlantaarn tot Kinematograaf. Vera Tietjens-Schuurman. Stichting Peter Bonnet Museum, Rottevalle, Friesland, Nederland, 1979. Laterna Magica, Zauberwelt und Faszination des optischen Spielzeugs. Ernst Hrabalek. Keysers Sammlerbibliothek G.m.b.H., Regensburg, Duitsland, 1985. en anderen.
		UNDERHILL, ALFRED Engelse fabrikant van lantaarnplaten die adverteerde als: 'Dissolving view artist, Photographer, Draughtsman and Lantern slide specialist; Designer and publisher of Mottoes, Curtains, Comics, Photographic, Slipping, Skipping, Levers, Chromatropes and Mechanical Slides'. (Vertoner van overvloeiers, fotograaf, tekenaar en lantaarnplaten specialist; ontwerper en uitgever van mottoplaten en allerlei andere lantaarnplaten en mechanische platen), Rond 1900 werd in een advertentie in de catalogus van de Croydon Camera Club een complete fotografische dienstverlening aangeboden, met amusement en lezingen voor scholen, concerten en kerstvieringen. (ca 1890-1915)
		UNDERHILL, HENRI MICHAEL JOHN Engelse schilder van lantaarnplaten. Terwijl hij werkte als kruidenier was Henri in zijn vrije tijd een verdienstelijke fotograaf die ieder jaar de feestelijkheden voor de kinderen organiseerde bij de openingszitting van de 'Band of Hope', een drankbestrijdingsgroepering voor kinderen, voor wie hij zijn lantaarnplaten schilderde. Meestal schilderde hij met waterverf en hij schreef over deze techniek in een aantal tijdschriften. Bekende sets lantaarnplaten van hem zijn 'Drakestail' en 'Guleesh'. (ca jaren 1890)
		UNGER Partner van Wilhelm Hoffmann, met wie hij vanaf 1878 handelde als Unger und Hoffmann A.G. Dresden. Zij produceerden onder andere bijna honderd sets lantaarnplaten onder de naam 'Projektion für Alle'. (ca 1840-1928)
		UNGER & HOFFMANN De firma Hoffman - Dresden werd opgericht rond 1840 door Wilhelm Hoffmann als een papierfabriek. In 1878 werd het, samen met de fabrikant Unger, Unger & Hoffmann A.G. Zij produceerden onder andere bijna honderd sets lantaarnplaten onder de naam 'Projektion für Alle'. (ca 1878-1928). In 1930 werd het bedrijf overgenomen door Verax, waarna de lichtbeeldenindustrie werd stilgelegd.
		VALENTINE & SONS, J. Schotse fabrikanten en fotografen die werkzaam waren in Dundee. Valentine's bedrijfje begon als een zijtak van een fotografisch bedrijf dat gespecialiseerd was in afbeeldingen van landschappen en bleef een van de relatief kleine producenten van lantaarnplaten. Zij adverteerden hun platen als 'the Best Toned and most carefully-selected slides on the market.' (de fraaist gekleurde en de zorgvuldigst geselecteerde platen die op de markt zijn) Na 1900 werd het bedrijf een van de grotere producenten van prentbriefkaarten. (1878-ca1900)
		VAN ALTENA, EDWARD Amerikaanse fotograaf en maker van lantaarnplaten, sinds 1894 werkzaam in New York. In 1904 werd John Duer Scott zijn partner waarmee hij Scott & Van Altena vormde en tot 1919 met de hand ingekleurde fotografische lantaarnplaten, platen met levende modellen en meezingplaten produceerde. Na de ontbinding van hun firma ging Van Altena alleen verder met de productie van lantaarnplaten.
		VICTOR ANIMATOGRAPH COMPANY De Amerikaanse goochelaar en uitvinder Alexander F. Victor werd in 1878 in Zweden geboren. Hij sloot zich aan bij een fabrikant van wasmachines die de Victor Animatograph Company financierde. Victor ontwierp onder andere enkele lichtgewicht stereopticons waarbij hij aluminium gebruikte vanwege het lage gewicht. Rond november 1921 was Victor de grootste fabrikant in de US geworden. Het bedrijf was een van de velen die hielpen de stereopticon (toverlantaarn) te ontwikkelen tot de 20e-eeuwse diaprojector, met een klein formaat lantaarnplaten, automatische wisselen van platen en verlichting met een elektrische gloeilamp. Het bedrijf was een grote producent van lantaarnplaten volgens hun "Featherweight" methode: een enkele glasplaat met schellak aan de andere kant om de afbeelding te beschermen en te voorkomen dat deze bekrast wordt. Featherweight slides hebben een kartonnen frame met de afmetingen 3 ¼ x 4 inch (8 x 10 cm). Ze zijn zichtbaar dunner als de meeste lantaarnplaten uit die tijd en daardoor meer kwetsbaar en minder vaak voorkomend dan die van andere fabrikanten. De Featherweight lantaarnplaten waren minder duur, maar produceerden toch een afbeelding van een hoge kwaliteit.
		VÖTTER, BERNHARD Duitse fabrikant van toverlantaarns voor overvloeiers in Gotha. (jaren 1870)
		WALE & C0., GEORGE Amerikaanse fabrikant van toverlantaarns in New Jersey die allerlei wetenschappelijke instrumenten en toverlantaarns maakte. Wale maakte de 'American-style vertical College Lantern', aanvankelijk ontwikkeld door J.P. Cook en Henri Morton, was professor in de chemie en natuurkunde op de Universiteit van Pennsylvania in de jaren 1860 en een liefhebber van het gebruik van de toverlantaarn in het onderwijs. (ca1865-)
		WATKINS, JEREMIAH Britse makers van optische en wetenschappelijke instrumenten in Londen, waarvan bekend is dat zij toverlantaarns hebben verkocht vanaf 1798. Van 1819 tot 1856 was het bedrijf bekend als Watkins & Hill en later maakte het deel uit van Elliott Brothers, een bedrijf dat een nauwe verwantschap had met Negretti & Zambra.
		WATSON, W. Engelse opticiens en fabrikanten van wetenschappelijke instrumenten in Londen. De oprichter van Watson & Sons.
		WATSON & SONS Het bedrijf dat in 1837 was opgericht voegde fotografische apparatuur aan haar assortiment toe in de jaren 1870 en werd een van de belangrijkste fabrikanten van het land. De firma had vanaf de jaren 1840 toverlantaarns, lantaarnplaten en de daarbij behorende apparaten in de catalogus. In hun fabriek in Londen verwerkten zij zelf het hout, maakten messing onderdelen en slepen er lenzen. Nadat in 1900 John Browning & Co. was overgenomen werd de naam vanaf 1908 W. Watson & Sons Ltd. Het bedrijf was actief tot na de Tweede Wereldoorlog. (1837-c. 1948)
		WAGNER, M. Zie: Plössl, Simon
		WEDEA Uitgeverij Wedea uit Amsterdam bracht in de jaren dertig diverse series lantaarnplaten op de markt onder de naam 'City-Series'. De meeste series werden in zowel een zwart-witte als een ingekleurde versie uitgegeven. Enkele getekende verhalen in deze serie waren: Roodkapje, Schoone Slaapster, Gulliver bij de Reuzen, Gulliver bij de Dwergen, Robinson Crusoë en Een-oogje, twee-oogje, drie-oogje. Zij gaven ook series met zwart-witte foto's uit over onder meer Artis, Marken en Volendam.
		WEEKS, FRANCIS FREDERICK THEOPHILUS Engelse ontwerper en producent van toverlantaarnplaten die werkte in Londen vanaf 1875 tot in elk geval het eind van de jaren 1890. Samen met Joseph Riley vroeg Weeks in 1894 een patent aan waarin een methode werd beschreven om levende modellen te fotograferen tegen een een witte achtergrond, waarna de details van de achtergrond later werden ingeschilderd, voordat er een negatieve kopie van gemaakt werd. Weeks specialiseerde zich in platen met levende modellen en komische platen en fotografeerde een stuk of 15 van de Riley serie van platen voor 'Ben Hur' met 'levende Joodse modellen' en tekende nog verscheidene anderen. Veel van deze platen zijn een ongebruikelijke combinatie van fotografie en schilderwerk. In 1898 werd Weeks veroordeeld tot zeven jaar dwangarbeid vanwege bigamie en verschrikkelijk gedrag tegenover zijn dochters. De rechter veroordeelde hem als 'een slechterik van het ergste soort'.
		WEGENER, HEINRICH Een Duitse glazenier die met toverlantaarnplaten adverteerde in Berlijn. (1752)
		WEST & SONS Engelse fabrikanten en uitgevers van lantaarnplaten. In hun catalogi van de jaren 1890 adverteren zij met een verscheidenheid aan maritieme lantaarnplaten, waaronder marinevaartuigen, torpedo's, De visvangst op de noordzee en 'Sailor Life Ashore and Afloat.
		WEST, FRANCIS Engelse optische, wiskundige en filosofische instrumentmaker in Londen. (jaren 1830)
		WESTLEY, WILLIAM Een van de deelnemers in het bedrijf van Carpenter & Westley.
		WHEELER, DEWITT Amerikaanse lantaarnplaat fabrikant, werkzaam in New York. (ca 1900)
		WHITE Co., H.C. Fabrikant van de Radioptican episcoop en de Radio Junior projector voor prentbriefkaarten (ca 1920). North Bennington VT U.S.A.
		WHITFORD, SAMUEL Britse fabrikant van optische en wetenschappelijke instrumenten in Londen, waarvan bekend is dat hij toverlantaarns verkocht. (1765-1789)
		WILKINSON & Co. Een firma van Engelse inkleurders en schilders van lantaarnplaten in Sunderland die ook effect- en mechanische lantaarnplaten aanbood. (1859-189s)
		WILSON BROTHERS Zie: George Washington Wilson.
		WILLIAMS, BROWN & EARLE Williams, Brown and Earl was een Amerikaanse firma die optische instrumenten en laboratoriumgereedschappen leverde en werd opgericht door H.S. Williams en N.H. Brown in de Chestnut Street 918, Philadelphia, Pennsylvania. Hun uitgebreide catalogus omvatte laboratoriuminstrumenten en toebehoren, microscopen, verrekijkers, filmapparaten, episcopen, een eenvoudige briefkaartprojector en wetenschappelijke toverlantaarns. Waarschijnlijk maakten zij de toverlantaarns niet zelf. Waarschijnlijk beperkten zij zich slechts tot het leveren van de lantaarns en hun overige artikelen. Een groot deel van de door hen geleverde artikelen zijn 'Made in France'.
		WILSON, EDWARD LIVINGSTON Amerikaanse fabrikant vanlantaarnplaten en een van de oprichters van Benerman & Wilson Lantern Slide Co. in Philadelphia. Zijn bedrijf Edward Wilson Co. was een bureau voor lezingen, waar lantaarnisten konden worden geboekt voor het houden van openbare optredens in de omgeving.
		WILSON, GEORGE WASHINGTON Schotse fotograaf en fabrikant van lantaarnplaten. In 1848 was Wilson aan het werk als portretschilder voordat hij in 1852 omschakelde naar de fotografie. Het bedrijf breidde zich snel uit, dank zij de enorme belangstelling voor carte-de-visite portretten, hoewel hij eigenlijk meer geïnteresseerd was in het fotograferen van landschappen. In 1872 werd zijn bedrijf een vennootschap, G.W. Wilson & Co., met een grote voorraad negatieven en wellicht ook al wat lantaarnplaten. In het begin van de jaren 1880 kwamen ook zijn drie zonen John, Louis en Charles bij het vennootschap. Na de dood van George in 1893 werd G.W. Wilson & Co. aan het einde van de 19e eeuw een van de belangrijkste producenten van lantaarnplaten. Hun productie bestond hoofdzakelijk uit sets zwart/wit foto's van landschappen, steden en landen met de daarbij behorende teksten voor lezingen, die gepubliceerd werden onder hun handelsmerk 'G.W.W.'. Toen de belangstelling voor fotografie afnam werd het vennootschap in 1902 opgeheven, waarna de zonen John and Charles een nieuw bedrijf begonnen, Wilson Brothers, dat doorging met de handel in lantaarnplaten, en ook een ander nieuw bedrijf begonnen onder de oude naam G.W. Wilson & Co., dat de fotografische zaak voortzette. Het bedrijf stopte uiteindelijk helemaal in 1908.
		WILSON, JAMES Engelse fabrikant van optische instrumenten in London, waarvan bekend is dat hij toverlantaarns verkocht. (1702-1710)
		WINTER, T.B. Engelse fabrikant van wiskundige, nautische, filosofische en optische instrumenten in Newcastle-upon-Tyne, waarvan bekend is dat hij toverlantaarns verkocht en mogelijk ook zelf vervaardigde. Hij maakte ook een ongewone set mechanische astronomische lantaarnplaten waarbij één mechaniek verschillende componenten bediende. (1850s-1880s)
		WOOD, EDWARD GEORGE Engelse fabrikant van wetenschappelijke instrumenten in de jaren 1830 in Londen, die toverlantaarns heeft verkocht. Het instrumentmakersbedrijf werd voortgezet door Henri en George Wood toen Edward manager werd bij Horne & Thornthwaite in Londen en het bedrijf ging verder onder de naam Horne, Thornthwaite & Wood. Daar vond hij de eerste verticale dubbele toverlantaarn uit (biunial). Later keerde hij weer terug naar zijn eigen bedrijf en zijn zoon A.A. Wood zette het bedrijf voort na zijn dood in 1895.
		WOOD, GEORGE SMART Engelse opticien in Liverpool en Manchester. Wood nam het bedrijf over van Abraham & Co. en van hem is bekend dat hij toverlantaarns heeft verkocht. (1847-1897)
		WOOD, HENRI and GEORGE Engelse fabrikanten van wiskundige en wetenschappelijke instrumenten in Londen die ook toverlantaarns hebben verkocht. Zij namen het bedrijf over van Edward George Wood. (1839-1843)
		WOODBURY, WALTER BENTLEY Engelse uitvinder van het Woodburytype proces, aanvankelijk gebruikt voor boekillustraties, maar ook gebruikt om lantaarnplaten te maken van een zeer hoge kwaliteit. Erg vaak is op het masker van de lantaarnplaat het woord 'Woodburytype' afgedrukt, terwijl anderen voorzien zijn van een 'Sciopticon' etiket. Rond 1872 maakte Woodbury ook een sciopticon-type lantaarn die bijna gelijk was aan de lantaarn die gemaakt werd door de Amerikaan L.J. Marcy.
		WORKSTEL, MAURICE, Inc. Amerikaanse fabrikant van geïllustreerde muziek-lantaarnplaten, genaamd 'Song Hit Slides'. Werkzaam in New York. (ca jaren 1920)
		WORLD MANUFACTURING Co. Amerikaanse fabrikanten en distributeurs van toverlantaarns en lantaarnplaten, New York. Hun Electro Radiant toverlantaarn werd geleverd in verschillende afmetingen tegen prijzen tussen de $25 en $50. (ca 1900)
		WRENCH Engelse fabrikanten van toverlantaarns, werkzaam in Londen. Het bedrijf werd opgericht door Edward Wrench als een opticien; rond 1852 kwam zijn zoon John erbij en samen vormden zij het vennootschap E. Wrench & Son. Het bedrijf begon met het maken van toverlantaarns en dit gedeelte groeide meer en meer en werd uiteindelijk de hoofdactiviteit van het bedrijf. Rond 1885 nam Alfred, de zoon van John, de leiding over en zette tot na 1908 het bedrijf voort als John Wrench & Son. In 1889 patenteerde Alfred de Terpuoscope, een lantaarn met een semiautomatische verticale platenwisselaar die ingebouwd was in de body. Hoewel hun zeer uitgebreide catalogus een lange lijst lantaarnplaten bevatte (bijna 500 pagina's!) is het niet duidelijk of zij zelf ook lantaarnplaten vervaardigden. Aan het einde van de 19e eeuw werden de lantaarns van Wrench vaak verkocht door andere handelaren onder hun eigen handelsnaam, bijvoorbeeld de Riley Brothers. (1816-jaren 1900)
		WÜRTHLE & SOHN Oostenrijkse handelaar in lantaarnplaten in Wenen, met filialen in Salzburg en Freilassing. De firma bood een lijst van 9.500 lantaarnplaten aan in de standaard formaten 8,5 x 8,5 and 8,5 x 10 centimeter. (ca 1900)
		YARWELL, JOHN Engelse optische instrumentenmaker in Londen waarvan bekend is dat hij toverlantaarns heeft verkocht. (1671-1708)
		YORK & SON De Engelse toverlantaarnplatenfabrikant en leverancier Frederick York verhuisde in 1853 met zijn vrouw naar Zuid-Afrika vanwege gezondheidsproblemen. Het gezin kreeg daar twee zonen en verbleef er tot 1861 terwijl ze een drietal fotografiezaken begonnen. Terug in Engeland begon York in 1863 een bedrijf in Londen en bouwde al snel een internationale reputatie op vanwege de hoge kwaliteit van zijn toverlantaarnplaten. Die platen waren zijn favoriete onderdeel van het bedrijf. Zijn zoon William voegde zich in 1877 bij hem. Omstreeks de jaren 1890 was de productie van York & Son meer dan 100.000 lantaarnplaten per jaar en rond 1900 zelfs meer dan 140.000. Lantaarplaten vanaf 1890 zijn te herkennen aan hun handelsmerk, een ‘Y’ met een daarmee verstrengelde slang, geplaatst in een driehoek. Hun catalogus besloeg ieder onderwerp, zoals reizen, humor, wetenschap, onderwijs en ook Life Model series, die met een speciale bezieling werden gemaakt. Hun vaste landschapschilder en regisseur E. T. Green verzorgde de zeer nauwgezet geschilderde achtergronden. Na Frederick’s dood in 1903 ging zijn zoon verder met de leiding van het bedrijf, maar tengevolge van de afnemende populariteit van de toverlantaarn werd het bedrijf formeel opgeheven in 1907. Later werd het bedrijf overgenomen door Newton & Co. De nieuwe eigenaar sloot de bestaande fabrieksgebouwen en opende het York House in South Kensington. Er werden nieuwe lantaarnplaten gemaakt, maar ook de platen uit de complete vroegere catalogus van York & Sons bleef nog steeds beschikbaar. De productie ging door tot het einde van de jaren 1940.
		YORK, FREDERICK De oprichter van York & Son.
		YOSHIZAWA COMPANY Japanse fabrikanten van toverlantaarns in Tokyo.
		YOUTH'S COMPANION, THE The Youth's Companion was het eerste tijdschrift dat effectief het slimme gebruik van gratis of zeer goedkope producten toepaste om daarmee jaarabonnementen mee te winnen. De abonnees konden ook allerlei dingen kopen, zoals stoommachines, zakmessen, camera's en.... toverlantaarns. Abonnees die twee nieuwe abonnees wisten te werven ontvingen de Ideal magic lantern voor 45 cent voor porto en verpakking. Met behulp van een adapter konden ook ondoorzichtige, papieren kaarten worden geprojecteerd. (jaren 1890s)
		ZAALBERG VAN ZELST, S.S. Amsterdam. Nederlandse importeur en doorverkoper van toverlantaarns en toebehoren .
		ZAMBRA, JOSEPH WARREN Een van de oprichters van Negretti & Zambra.
		ZEISS, CARL Carl Zeiss (1816-1888) was een Duitse industrieel die een wereldwijde reputatie verwierf als fabrikant van optische precisie instrumenten. In 1846 opende hij een werkplaats in Jena om daar optische apparaten te gaan maken. Hij nam Ernst Abbe in dienst voor de research. Die was een docent in natuurkunde en wiskunde aan de University of Jena en werd in 1866 de partner van Zeiss. Hun medewerker, Otto Schott, a chemicus, ontwikkelde ongeveer 100 nieuwe soorten optisch glas en een aantal soorten hittebestendig glas. Na de dood van Zeiss, doneerde Abbe het bedrijf van Zeiss en zijn aandeel in de glasfabriek aan de Carl Zeiss Foundation. Later schonk ook Schott zijn aandeel in de glasfabriek aan deze stichting. Zeiss Ikon werd opgericht in 1926 toen de firma samenging met een aantal bestaande camera fabrieken; de nieuwe firma gebruikte ongeveer 22 handelsnamen. Na de Tweede Wereldoorlog evacueerde de US strijdkrachten de raad van bestuur en ongeveer 100 wetenschappers en technici van het Carl Zeiss bedrijf (Jena) naar West Duitsland, waar zij al weer snel een krachtig bedrijf werd.
		ZWARTSER, M. Nederlandse importeur van toverlantaarns, stereoscopen en fotografische apparatuur.