Toverlantaarns, verschillende soorten....... Meervoudige lantaarns |
|||||
Kies een andere soort toverlantaarn door op een van de onderstaande afbeeldingen te klikken: | |||||
Meervoudige lantaarns. Meestal
houten toverlantaarns die vaak bestonden uit twee of drie boven elkaar of naast elkaar geplaatste enkelvoudige lantaarns.
Door hiermee twee of meer lantaarnplaten tegelijkertijd te projecteren, waren overvloeiende beelden en
prachtige optische effecten te bereiken. De dubbele lantaarns van mahoniehout en messing (biunials) werden voornamelijk in Engeland gemaakt. Bekende fabrikanten zijn Walter Tyler en Newton & Co. |
Vanwege de grote
verscheidenheid is het bijna onmogelijk de toverlantaarns in te delen in
categorieën. We kunnen wel proberen ze te onderscheiden naar een aantal
kenmerkende eigenschappen, maar veel lantaarns zouden we in meerdere groepen
kunnen onderbrengen. We krijgen bovendien altijd te maken met uitzonderingen
en grensgevallen. Veel modellen werden ook nog in verschillende groottes
uitgebracht, waarbij de kleinere dan onder de speelgoedlantaarns en de
grotere onder de huiskamerlantaarns zouden kunnen vallen. |
De meeste hedendaagse lantaarnisten maken gebruik van een biunial bij het geven van hun voorstellingen. Hier zien we het bekende Nederlandse lantaarnistenpaar Daan Buddingh en Ankie Menger uit Haarlem aan het werk met hun lantaarn uit 1892. |
||
De lantaarn is 65 cm hoog, 49,5 cm lang en 24 cm breed. |
Zeldzame
biunial,
gemaakt van massief mahoniehout en messing. Met dit soort lantaarns konden de lantaarnisten aan het eind van de negentiende eeuw verbazingwekkende
effecten in hun shows verwerken, zoals overvloeiende beelden,
effect slides and
chromatrope-figures. Deze lantaarn werd waarschijnlijk rond 1890 gemaakt door de Engelse fabrikant Wrench. De brandpuntafstand van beide lenzen is 5" (15 cm). In de lantaarn bevinden zich een tweetal condensors. In deze tijd is de originele olie- of gaslamp-verlichting vrijwel altijd vervangen door moderne halogeen lampjes. Het overvloeien van het ene naar het andere lantaarndeel gebeurt dan meestal via elektronische dimmers. |
||
Effecten die vaak met zo'n dubbele lantaarn werden geproduceerd: |
|||
Overvloeier (dissolving view). De avond valt. |
Chromatroop-figuren. | ||
A soldiers dream (De droom van een soldaat). Zes lantaarnplaten in een mahoniehouten frame van 16,5 x 10 cm. Hier worden slechts twee van de vijf droombeelden getoond. |
|
||
+
= Effectplaat. |
|||
Eenvoudige, maar zeer fraaie, biunial van een
onbekende fabrikant. Op de rechter foto is goed te zien hoe de
gasverlichting werkte. De gastoevoer naar de beide lampen ging via een
messing verdeler. Wanneer de ene lamp meer gas kreeg, kreeg de andere
lamp automatisch minder. Hierdoor konden schitterende overvloeiers worden
gerealiseerd. Het kwam niet zelden voor dat de lantaarn tijdens een
voorstelling in brand vloog of explodeerde. Moderne lantaarnisten
gebruiken daarom liever halogeenlampjes. |
|||
De meeste biunials zijn gemaakt
van hout, enkele van metaal, zoals deze bijzondere dubbele
toverlantaarn, compleet met een opvallende, tweemaal geknikte,
schoorsteen. Op de voorgrond van de eerste foto liggen de twee
condensors, een tweetal limelight-branders
(kalklicht) voor de verlichting, en een stel Beard
platenwisselaars van mahoniehout en
messing. Deze lantaarn is vermoedelijk in Frankrijk gemaakt. De hoogte
van de lantaarn is 66 cm zonder de schoorsteen. De lengte met
ingeschoven lenzen is 63,5 cm en de breedte is 25,5 cm. |
|||
Naast de dubbele toverlantaarn, de biunial, bestaan
er ook drievoudige lantaarns, de triunials. Deze lantaarn bestaat uit
twee delen, waarvan het bovenste deel kan worden verwijderd door de vier
schroeven bovenaan het onderste deel los te draaien. Het onderste
deel kan dan worden ingezet als een biunial. Hierbij kan het dak en de
schoorsteen van de complete lantaarn worden gebruikt. Alle zes de deurtjes zijn voorzien van een kobaltblauw venstertje. De open achterkant is afgeschermd met een rood fluwelen gordijn. |
|||
De messing lenzen hebben elk drie telescopisch uitschuifbare delen; de
brandpuntafstand van de lenzen is 7" (18 cm) en het scherpstellen
gebeurt met een 'rack and pinion' systeem (tandwiel en tandbaan) voorop
de lens. Hoogte 89 cm, lengte (bij ingeschoven lenzen) 51 cm, breedte (met handvatten) 30,5 cm. |
|||
Natuurlijk kan ook een stel identieke toverlantaarns gebruikt worden
voor het maken van overvloeiers en andere optische effecten. Deze set bestaat uit
een houten kist met daarin een tweetal lantaarns van de fabrikant Brevette, compleet met een drievoudige olielamp, een condensor en een
vernikkelde messing lens. De lantaarns kunnen bovenop de kist worden geplaatst en worden op hun plaats gehouden d.m.v. koperen schroeven. Voorop de kist wordt een overvloeisysteem gemonteerd met getande randen voor een vloeiend resultaat. De hoogte van het vlindervormige mechanisme kan worden aangepast aan de positie van de lenzen. Afmetingen van de kist: 51 cm lang en 41 cm breed. |
|
||
Een ander systeem voor het maken van overvloeiers.
|
|
Kies een andere soort toverlantaarn door op een van de onderstaande afbeeldingen te klikken: | |||||
©1997-2021 'de Luikerwaal' Alle rechten voorbehouden. Bijgewerkt tot 10-05-2021. |