Toverlantaarns - Verschillende soorten, speelgoedlantaarns

		Toverlantaarns, verschillende soorten....... Speelgoedlantaarns
Kies een andere soort toverlantaarn door op een van de onderstaande afbeeldingen te klikken:

Speelgoedlantaarns of kinderlantaarns. Deze toverlantaarns zijn klein van formaat, eenvoudig uitgevoerd, oorspronkelijke voorzien van een kaars of een klein olielampje als verlichting, ze hebben een vaste, enkelvoudige projectielens en zijn geschikt voor het vertonen van smalle lantaarnplaatjes (ca 2 tot 4 cm). Speelgoedlantaarns werden voor het overgrote deel vervaardigd in Duitsland, in en rond de speelgoedstad Neurenberg. Bekende fabrikanten zijn Ernst Plank, Georg Carette, Max Dannhorn, Johann Falk, Jean Schoener en de Gebrüder Bing. Ook in Frankrijk werden veel kleine lantaarns vervaardigd, onder meer door Lapierre en Aubert.

Vanwege de grote verscheidenheid is het bijna onmogelijk de toverlantaarns in te delen in categorieën. We kunnen wel proberen ze te onderscheiden naar een aantal kenmerkende eigenschappen, maar veel lantaarns zouden we in meerdere groepen kunnen onderbrengen. We krijgen bovendien altijd te maken met uitzonderingen en grensgevallen. Veel modellen werden ook nog in verschillende groottes uitgebracht, waarbij de kleinere dan onder de speelgoedlantaarns en de grotere onder de huiskamerlantaarns zouden kunnen vallen. Desalniettemin zullen we toch maar een poging wagen. Speelgoedlantaarns of kinderlantaarns. Deze toverlantaarns zijn klein van formaat, eenvoudig uitgevoerd en waren niet duur. Ze waren oorspronkelijke voorzien van een kaars of klein olielampje als verlichting en slechts geschikt voor het vertonen van smalle lantaarnplaatjes (ca 2 tot 4 cm breed). Huiskamerlantaarns. De lantaarns zijn al wat groter en degelijker uitgevoerd en waren dientengevolge al wat duurder. Vanwege de grotere en gevaarlijker olielampen kunnen zij al niet meer beschouwd worden als kinderspeelgoed. Grote lantaarns. Deze lantaarns werden gebruikt voor het geven van lezingen in wat grotere ruimtes of bij het lesgeven aan studenten op scholen of universiteiten. Meervoudige lantaarns. Deze lantaarns bestonden uit twee of drie boven of soms naast elkaar geplaatste enkelvoudige lantaarns en waren meestal gemaakt van hout en messing. Hiermee konden schitterende effecten bereikt worden, zoals overvloeiende beelden. Bijzondere lantaarns. Hieronder vallen onder meer de toverlantaarns waarmee niet uitsluitend glazen lantaarnplaatjes kunnen worden geprojecteerd, maar ook films of ondoorschijnende kaarten, zoals de kinematografen en de episcopen. Ook opvallende lantaarns als de lamposcoop en de straatlantaarn zijn in deze groep ondergebracht. Fantasielantaarns. Een aparte categorie wordt nog gevormd door de toverlantaarns die op het eerste gezicht nauwelijks te herkennen zijn als toverlantaarn doordat zij er uit zien als een Boeddha, een moskee of een Eiffeltoren.		Bijzonder eenvoudige kinderlantaarn.
	Simpeler dan dit toverlantaarntje voor kinderen kan het bijna niet. Het kleine lamphuis steunt op twee metalen staanders waartussen de 4,5 V batterij wordt geklemd die het kleine gloeilampje aan de achterkant laat branden. Aan en uit schakelen gebeurt eenvoudigweg door de batterij heen en weer te schuiven. Geschikt voor lantaarnplaatjes van 3 cm breed.
		Speelgoedlantaarn in de originele opbergkist, gemaakt door Ernst Plank (merkplaatje 'E.P.' op voorste staander), type 'Solid'. Dit model werd in verschillende groottes vervaardigd. Afmetingen van de afgebeelde lantaarn ca: lang 20 cm, breed 8 cm, hoog 23 cm. Grondplank 17 x 8 cm. Deze lantaarn kan lantaarnplaatjes van 4 cm breed vertonen. In de houten doos werden twaalf van deze plaatjes meegeleverd. Zij waren opgeborgen in twee compartimenten aan de zijkanten van de doos en werden door middel van groeven in een houten blok van elkaar gescheiden om beschadiging te voorkomen. Afmetingen kist ca 27 x 18,5 x 9 cm. De doos was bekleed met gemarmerd papier. (zie ook Toverlantaarns Ernst Plank)
		Houten kistje met 12 lantaarnplaatjes voor dit soort speelgoedlantaarns, fabrikant E.P. Ook de lantaarnplaatjes werden in verschillende groottes vervaardigd en geleverd. Soms werden de plaatjes ook nog met een extra beschermglas geleverd. De kleinere en goedkopere plaatjes hadden dit meestal niet. De plaatjes hadden vrijwel altijd een omlijsting van gekleurd papier. Afmetingen van deze plaatjes: 15 x 4 cm.
	Ca 1900, Georg Carette & Co. type 244, met de originele kartonnen doos. Ook deze lantaarn werd in verschillende groottes vervaardigd. (zie ook: Toverlantaarns Georg Carette) De kleinsten zijn speelgoedlantaarns. Meestal was aan de binnenkant van de deksel een gebruiksaanwijzing in meerdere talen geplakt.

		Kleine, eenvoudige toverlantaarn (24 cm hoog), gemaakt van geblauwd blik en voorzien van een olielampje. Geen merktekens van de fabrikant aanwezig. Geschikt voor lantaarnplaatjes van 3 cm breed. Aan de zijkant een omhoog scharnierend deurtje.
		Lantaarnplaatje Gebrüder Bing.
	Franse toverlantaarn zijn meestal zeer bont beschilderd met een transparante alcohollak. Deze lantaarn van de gebroeders Lapierre werd in vier groottes geleverd. De kleinsten kunnen tot de kinderlantaarns gerekend worden. Ook de Franse lantaarnplaatjes zijn direct te herkennen aan hun bijzondere stijl. (zie ook: Toverlantaarns Lapierre) Lantaarnplaatje Lapierre.
	De Franse Lantaarnplaatjes zijn vaak voorzien van bijschriften; in een handschrift en in een apart kadertje geplaatst.
		Enkele fabrikanten brachten een speelgoed toverlantaarntje uit in de vorm van een zaklantaarn, met een hulpstuk waarmee lantaarnplaatjes kunnen worden geprojecteerd. Deze blauwe Premo lantaarn is "Made In Czechoslovakia". De batterijhouder meet 7,5 x 7,5 cm, de totale lengte is 16,5 cm. Er werd ook een losse lens bijgeleverd voor het gebruik als zaklantaarn. Een soortgelijke lantaarn maakte deel uit van de 'Mickey Mouse Toy Lantern Outfit' vervaardigd door het Engelse bedrijf Ensign Ltd. Deze was vooral bedoeld voor het projecteren van plaatjes met Disney-figuren.

	Kleine speelgoed toverlantaarn gemaakt van blik met een glanzend zwarte afwerking. De hoogte is 12,5 cm en de lengte, compleet met lens, is 19 cm. Aan de bovenkant bevindt zich een scharnierende klip die de openvallende deur gesloten houdt. Fabrikant onbekend.
	Kleine toverlantaarn van E.P. In de achterwand is een houder voor een zaklantaarnlampje aangebracht, dat met draadjes met een batterij kon worden verbonden. De bovenkant is volledig gesloten; vanwege de geringe warmteontwikkeling is geen schoorsteen nodig. Het lantaarntje is slechts 16 cm hoog en 18,5 cm diep, incl. de lens. Geschikt voor lantaarnplaatjes van 3 cm breed. E.P. merkje op het omhoog scharnierende deurtje.
		Een stap verder is de toverlantaarn die speciaal gemaakt is voor elektrische verlichting. In het dak van deze lantaarn is een elektrische fitting aangebracht voor een gloeilamp. Deze kan in hoogte worden versteld. In het klapdeurtje is het handelsmerk van Leonard Müller geperst, de verstrengelde initialen L en M. Ook deze lantaarn is geschikt voor lantaarnplaatjes van 3 cm breed.

Kies een andere soort toverlantaarn door op een van de onderstaande afbeeldingen te klikken: