Toverlantaarns - Effect platen

Effectplaten

Er is een klein maar belangrijk verschil in definitie tussen overvloeiers en effectplaten. Overvloeiers vloeien, zoals de naam al doet vermoeden, in elkaar over. Voor dit effect hebben we twee lantaarns nodig, of een dubbele (biunial) of drievoudige (triunial) lantaarn, omdat er tenminste twee afbeeldingen tegelijkertijd vertoond moeten worden om vloeiend van de ene naar de andere te kunnen overschakelen. Bijvoorbeeld één lantaarnplaat met de afbeelding van een landschap in de zomer en een tweede plaat met hetzelfde landschap in de winter. De afbeeldingen zijn in grote lijnen hetzelfde. Zij overlappen elkaar volledig.

Effectplaten daarentegen plaatsen een speciaal effect bovenop een geprojecteerd tafereel. Veel gebruikte effecten zijn bijvoorbeeld regenbogen, dromen en visioenen, branden, en uit het niets verschijnende engelen en geesten. Bekende effectplaten zijn 'A soldiers dream' waarin een gewonde soldaat aan het front droomt van zijn geliefde gezinsleden thuis, en de 'Tower of London on Fire' waarin de Londense Tower in brand staat. Ook sommige series met Levende Modellen maken gebruik van deze effecten. Wanneer Jane Conquest bidt om kracht en goede raad verschijnt een engel in haar eenvoudige huisje. De twee of meer lantaarnplaten die we gebruiken voor zo'n effect verschillen totaal van elkaar. We onderscheiden een plaat met het tafereel, bijvoorbeeld het slagveld met de slapende soldaat, en de plaat met het object dat hier overheen moet worden geprojecteerd, in dit geval de droom.


	Set effectplaten 'The Sculptor's Dream' (De droom van de beeldhouwer). Gevat in een mahoniehouten frame, ca einde 19e eeuw. Afm.: ca 18 x 12 cm; glas: 7,6 cm in diameter.


		Een mooie set effectplaten, genaamd 'The Cross' (Het Kruis), gemonteerd in een houten frame van 18 x 11.5 cm. Maria Magdalena met de gekruisigde Christus.


The Vision (Het Visioen). Een combinatie van een normale lantaarnplaat met een slapende vrouw en een effectplaat met de afbeelding van een groepje engelen dat aan haar verschijnt in haar dromen (boven). De rechter afbeelding laat de projectie zien.
Vanzelfsprekend vereiste het projecteren van effectplaten een grote behendigheid van de lantaarnist. De lenzen van de beide lantaarns moesten precies op elkaar worden afgesteld zodat de afbeeldingen samenvielen op het scherm. Het instellen van de lenzen kon het beste worden gedaan met behulp van registratie-lantaarnplaten.

		Set bijzonder grote effectplaten (29.2 x 24.5 cm !). Twee handgeschilderde toverlantaarnplaten in een houten frame, waarop een poolexpeditie te zien is, compleet met natuurverschijnselen als het St. Elmusvuur. Foto's: ©Pierre Patau, antiquetoysandgames.com.
De afbeelding is op een glasplaat geschilderd, die samen met een tweede, onbeschilderde, glasplaat in het frame is gemonteerd. De blanco plaat beschermt de beschilderde kant van de eerste. De tweede lantaarnplaat is op dezelfde manier vervaardigd, maar heeft ook nog een scharnierende, zwart geschilderde blikken plaat die kan worden omgeklapt zodat of de bovenste of de onderste helft van de lantaarnplaat wordt bedekt. De afbeeldingen hieronder geven het effect weer.

Er zijn veel series lantaarnplaten die gebruik maken van effectplaten. Hieronder slechts een kleine bloemlezing:

The Better Land.	Marley's Ghost. Dickens.	Gabriel Grub.

Dab Dabberton.	Christie's Old Organ.